The Theological Tractates and The Consolation of Philosophy Part 3

Quod si personae diuisae sunt, substantia uero indiuisa sit, necesse est quod uocabulum ex personis originem capit id ad substantiam non pertinere; at trinitatem personarum diuersitas fecit, trinitas igitur non pertinet ad substantiam. Quo fit ut neque pater neque filius neque spiritus sanctus neque trinitas de deo substantialiter praedicetur, sed ut dictum est ad aliquid. Deus uero ueritas iust.i.tia bonitas omnipotentia substantia inmutabilitas uirtus sapientia et quicquid huiusmodi excogitari potest substantialiter de diuinitate dic.u.n.tur. Haec si se recte et ex fide habent, ut me instruas peto; aut si aliqua re forte diuersus es, diligentius intuere quae dicta sunt et fidem si poterit rationemque coniunge.

ANICIUS MANLIUS SEVERINUS BOETHIUS

MOST HONOURABLE, OF THE ILl.u.s.tRIOUS ORDER OF EX-CONSULS, PATRICIAN

TO JOHN THE DEACON

WHETHER FATHER, SON, AND HOLY SPIRIT MAY BE SUBSTANTIALLY PREDICATED OF THE DIVINITY

The question before us is whether Father, Son, and Holy Spirit may be predicated of the Divinity substantially or otherwise. And I think that the method of our inquiry must be borrowed from what is admittedly the surest source of all truth, namely, the fundamental doctrines of the catholic faith. If, then, I ask whether He who is called Father is a substance, the answer will be yes. If I ask whether the Son is a substance, the reply will be the same. So, too, no one will hesitate to affirm that the Holy Spirit is also a substance. But when, on the other hand, I take together all three, Father, Son, and Holy Spirit, the result is not three substances but one substance. The one substance of the Three, then, cannot be separated or divided, nor is it made up of various parts, combined into one: it is simply one. Everything, therefore, that is affirmed of the divine substance must be common to the Three, and we can recognize what predicates may be affirmed of the substance of the G.o.dhead by this sign, that all those which are affirmed of it may also be affirmed severally of each of the Three combined into one. For instance if we say "the Father is G.o.d, the Son is G.o.d, and the Holy Spirit is G.o.d," then Father, Son, and Holy Spirit are one G.o.d. If then their one G.o.dhead is one substance, the name of G.o.d may with right be predicated substantially of the Divinity.

Similarly the Father is truth, the Son is truth, and the Holy Spirit is truth; Father, Son, and Holy Spirit are not three truths, but one truth.

If, then, they are one substance and one truth, truth must of necessity be a substantial predicate. So Goodness, Immutability, Justice, Omnipotence and all the other predicates which we apply to the Persons singly and collectively are plainly substantial predicates. Hence it appears that what may be predicated of each single One but not of all Three is not a substantial predicate, but of another kind--of what kind I will examine presently. For He who is Father does not transmit this name to the Son nor to the Holy Spirit. Hence it follows that this name is not attached to Him as something substantial; for if it were a substantial predicate, as G.o.d, truth, justice, or substance itself, it would be affirmed of the other Persons.

Similarly the Son alone receives this name; nor does He a.s.sociate it with the other Persons, as in the case of the t.i.tles G.o.d, truth, and the other predicates which I have already mentioned. The Spirit too is not the same as the Father and the Son. Hence we gather that Father, Son, and Holy Spirit are not predicated of the Divinity in a substantial manner, but otherwise.[27] For if each term were predicated substantially it would be affirmed of the three Persons both separately and collectively. It is evident that these terms are relative, for the Father is some one's Father, the Son is some one's Son, the Spirit is some one's Spirit. Hence not even Trinity may be substantially[28]

predicated of G.o.d; for the Father is not Trinity--since He who is Father is not Son and Holy Spirit--nor yet, by parity of reasoning, is the Son Trinity nor the Holy Spirit Trinity, but the Trinity consists in diversity of Persons, the Unity in simplicity of substance.

Now if the Persons are separate, while the Substance is undivided, it must needs be that that term which is derived from Persons does not belong to Substance. But the Trinity is effected by diversity of Persons, wherefore Trinity does not belong to Substance. Hence neither Father, nor Son, nor Holy Spirit, nor Trinity can be substantially predicated of G.o.d, but only relatively, as we have said. But G.o.d, Truth, Justice, Goodness, Omnipotence, Substance, Immutability, Virtue, Wisdom and all other conceivable predicates of the kind are applicable substantially to divinity.

If I am right and speak in accordance with the Faith, I pray you confirm me. But if you are in any point of another opinion, examine carefully what I have said, and if possible, reconcile faith and reason.[29]

[27] i.e. _personaliter_ (Ioh. Scottus _ad loc._).

[28] i.e. _sed personaliter_ (Ioh. Scottus _ad loc._).

[29] _Vide supra_, Introduction, p. xii.

ITEM EIVSDEM AD EVNDEM

QVOMODO SVBSTANTIAE IN EO QVOD SINT BONAE SINT CVM NON SINT SVBSTANTIALIA BONA

Postulas, ut ex Hebdomadibus nostris eius quaestionis obscuritatem quae continet modum quo substantiae in eo quod sint bonae sint, c.u.m non sint substantialia bona, digeram et paulo euidentius monstrem; idque eo dicis esse faciendum, quod non sit omnibus notum iter huiusmodi scriptionum. Tuus uero testis ipse sum quam haec uiuaciter fueris ante complexus. Hebdomadas uero ego mihi ipse commentor potiusque ad memoriam meam speculata conseruo quam cuiquam participo quorum lasciuia ac petulantia nihil a ioco risuque pat.i.tur esse seiunctum.[30] Prohinc tu ne sis obscuritatibus breuitatis aduersus, quae c.u.m sint arcani fida custodia tum id habent commodi, quod c.u.m his solis qui digni sunt conloquuntur. Vt igitur in mathematica fieri solet ceterisque etiam disciplinis, praeposui terminos regulasque quibus cuncta quae sequuntur efficiam.

I. Communis animi conceptio est enuntiatio quam quisque probat auditam.

Harum duplex modus est. Nam una ita communis est, ut omnium sit hominum, ueluti si hanc proponas: "Si duobus aequalibus aequalia auferas, quae relinquantur aequalia esse," nullus id intellegens neget. Alia uero est doctorum tantum, quae tamen ex talibus communis animi conceptionibus uenit, ut est: "Quae incorporalia sunt, in loco non esse," et cetera; quae non uulgus sed docti comprobant.

II. Diuersum est esse et id quod est; ipsum enim esse nondum est, at uero quod est accepta essendi forma est atque consist.i.t.

III. Quod est partic.i.p.are aliquo potest, sed ipsum esse nullo modo aliquo partic.i.p.at. Fit enim partic.i.p.atio c.u.m aliquid iam est; est autem aliquid, c.u.m esse susceperit.

IV. Id quod est habere aliquid praeterquam quod ipsum est potest; ipsum uero esse nihil aliud praeter se habet admixtum.

V. Diuersum est tantum esse aliquid et esse aliquid in eo quod est; illic enim accidens hic substantia significatur.

VI. Omne quod est[31] partic.i.p.at eo quod est esse ut sit; alio uero partic.i.p.at ut aliquid sit. Ac per hoc id quod est partic.i.p.at eo quod est esse ut sit; est uero ut participet alio quolibet.

VII. Omne simplex esse suum et id quod est unum habet.

VIII. Omni composito aliud est esse, aliud ipsum est.

IX. Omnis diuersitas discors, similitudo uero appetenda est; et quod appet.i.t aliud, tale ipsum esse naturaliter ostenditur quale est illud hoc ipsum quod appet.i.t.

Sufficiunt igitur quae praemisimus; a prudente uero rationis interprete suis unumquodque aptabitur argumentis.

Quaestio uero huiusmodi est. Ea quae sunt bona sunt; tenet enim communis sententia doctorum omne quod est ad bonum tendere, omne autem tendit ad simile. Quae igitur ad bonum tendunt bona ipsa sunt. Sed quemadmodum bona sint, inquirendum est, utrumne partic.i.p.atione an substantia? Si partic.i.p.atione, per se ipsa nullo modo bona sunt; nam quod partic.i.p.atione alb.u.m est, per se in eo quod ipsum est alb.u.m non est. Et de ceteris qualitatibus eodem modo. Si igitur partic.i.p.atione sunt bona, ipsa per se nullo modo bona sunt: non igitur ad bonum tendunt. Sed concessum est. Non igitur partic.i.p.atione sunt bona sed substantia. Quorum uero substantia bona est, id quod sunt bona sunt; id quod sunt autem habent ex eo quod est esse.

Esse igitur ipsorum bonum est; omnium igitur rerum ipsum esse bonum est.

Sed si esse bonum est, ea quae sunt in eo quod sunt bona sunt idemque illis est esse quod boni esse; substantialia igitur bona sunt, quoniam non partic.i.p.ant bonitatem. Quod si ipsum esse in eis bonum est, non est dubium quin substantialia c.u.m sint bona, primo sint bono similia ac per hoc hoc ipsum bonum erunt; nihil enim illi praeter se ipsum simile est. Ex quo fit ut omnia quae sunt deus sint, quod dictu nefas est. Non sunt igitur substantialia bona ac per hoc non in his est esse bonum; non sunt igitur in eo quod sunt bona. Sed nec partic.i.p.ant bonitatem; nullo enim modo ad bonum tenderent. Nullo modo igitur sunt bona.

Huic quaestioni talis poterit adhiberi solutio. Multa sunt quae c.u.m separari actu non possunt, animo tamen et cogitatione separantur; ut c.u.m triangulum uel cetera a subiecta materia nullus actu separat, mente tamen segregans ipsum triangulum proprietatemque eius praeter materiam speculatur. Amoueamus igitur primi boni praesentiam paulisper ex animo, quod esse quidem constat idque ex omnium doctorum indoctorumque sententia barbararumque gentium religionibus cognosci potest. Hoc igitur paulisper amoto ponamus omnia esse quae sunt bona atque ea consideremus quemadmodum bona esse possent, si a primo bono minime defluxissent. Hinc intueor aliud in eis esse quod bona sunt, aliud quod sunt. Ponatur enim una eademque substantia bona esse alba, grauis, rotunda. Tunc aliud esset ipsa illa substantia, aliud eius rotunditas, aliud color, aliud bonitas; nam si haec singula idem essent quod ipsa substantia, idem esset grauitas quod color, quod bonum et bonum quod grauitas--quod fieri natura non sinit. Aliud igitur tunc in eis esset esse, aliud aliquid esse, ac tunc bona quidem essent, esse tamen ipsum minime haberent bonum. Igitur si ullo modo essent, non a bono ac bona essent ac non idem essent quod bona, sed eis aliud esset esse aliud bonis esse. Quod si nihil omnino aliud essent nisi bona neque grauia neque colorata neque spatii dimensione distenta nec ulla in eis qualitas esset, nisi tantum bona essent, tunc non res sed rerum uideretur esse principium nec potius uiderentur, sed uideretur; unum enim solumque est huiusmodi, quod tantum bonum aliudque nihil sit. Quae quoniam non sunt simplicia, nec esse omnino poterant, nisi ea id quod solum bonum est esse uoluisset. Idcirco quoniam esse eorum a boni uoluntate defluxit, bona esse dic.u.n.tur. Primum enim bonum, quoniam est, in eo quod est bonum est; secundum uero bonum, quoniam ex eo fluxit cuius ipsum esse bonum est, ipsum quoque bonum est. Sed ipsum esse omnium rerum ex eo fluxit quod est primum bonum et quod bonum tale est ut recte dicatur in eo quod est esse bonum.

Ipsum igitur eorum esse bonum est; tunc enim in eo.

Qua in re soluta quaestio est. Idcirco enim licet in eo quod sint bona sint, non sunt tamen similia primo bono, quoniam non quoquo modo sint res ipsum esse earum bonum est, sed quoniam non potest esse ipsum esse rerum, nisi a primo esse defluxerit, id est bono; idcirco ipsum esse bonum est nec est simile ei a quo est. Illud enim quoquo modo sit bonum est in eo quod est; non enim aliud est praeterquam bonum. Hoc autem nisi ab illo esset, bonum forta.s.se esse posset, sed bonum in eo quod est esse non posset. Tunc enim partic.i.p.aret forsitan bono; ipsum uero esse quod non haberent a bono, bonum habere non possent. Igitur sublato ab his bono primo mente et cogitatione, ista licet essent bona, tamen in eo quod essent bona esse non possent, et quoniam actu non potuere exsistere, nisi illud ea quod uere bonum est produxisset, idcirco et esse eorum bonum est et non est simile substantiali bono id quod ab eo fluxit; et nisi ab eo fluxissent, licet essent bona, tamen in eo quod sunt bona esse non possent, quoniam et praeter bonum et non ex bono essent, c.u.m illud ipsum bonum primum est et ipsum esse sit et ipsum bonum et ipsum esse bonum. At non etiam alba in eo quod sunt alba esse oportebit ea quae alba sunt, quoniam ex uoluntate dei fluxerunt ut essent, alba minime. Aliud est enim esse, aliud albis esse; hoc ideo, quoniam qui ea ut essent effecit bonus quidem est, minime uero albus. Voluntatem igitur boni comitatum est ut essent bona in eo quod sunt; uoluntatem uero non albi non est comitata talis eius quod est proprietas ut esset alb.u.m in eo quod est; neque enim ex albi uoluntate defluxerunt.

Itaque quia uoluit esse ea alba qui erat non albus, sunt alba tantum; quia uero uoluit ea esse bona qui erat bonus, sunt bona in eo quod sunt.

Secundum hanc igitur rationem cuncta oportet esse iusta, quoniam ipse iustus est qui ea esse uoluit? Ne hoc quidem. Nam bonum esse essentiam, iustum uero esse actum respicit. Idem autem est in eo esse quod agere; idem igitur bonum esse quod iustum. n.o.bis uero non est idem esse quod agere; non enim simplices sumus. Non est igitur n.o.bis idem bonis esse quod iustis, sed idem n.o.bis est esse omnibus in eo quod sumus. Bona igitur omnia sunt, non etiam iusta. Amplius bonum quidem generale est, iustum uero speciale nec species descendit in omnia. Idcirco alia quidem iusta alia aliud omnia bona.

[30] seiunct. _Rand_; coniunct. _codd. opt._; disiunct. _vulg. Vallinus_.

[31] est _codd. inferiores; om. codd. opt._

FROM THE SAME TO THE SAME

HOW SUBSTANCES CAN BE GOOD IN VIRTUE OF THEIR EXISTENCE WITHOUT BEING ABSOLUTE GOODS

You ask me to state and explain somewhat more clearly that obscure question in my _Hebdomads_[32] concerning the manner in which substances can be good in virtue of existence without being absolute goods.[33] You urge that this demonstration is necessary because the method of this kind of treatise is not clear to all. I can bear witness with what eagerness you have already attacked the subject. But I confess I like to expound my _Hebdomads_ to myself, and would rather bury my speculations in my own memory than share them with any of those pert and frivolous persons who will not tolerate an argument unless it is made amusing. Wherefore do not you take objection to the obscurity that waits on brevity; for obscurity is the sure treasure-house of secret doctrine and has the further advantage that it speaks a language understood only of those who deserve to understand. I have therefore followed the example of the mathematical[34] and cognate sciences and laid down bounds and rules according to which I shall develop all that follows.

I. A common conception is a statement generally accepted as soon as it is made. Of these there are two kinds. One is universally intelligible; as, for instance, "if equals be taken from equals the remainders are equal." n.o.body who grasps that proposition will deny it. The other kind is intelligible only to the learned, but it is derived from the same cla.s.s of common conceptions; as "Incorporeals cannot occupy s.p.a.ce," and the like. This is obvious to the learned but not to the common herd.

II. Being and a concrete thing[35] are different. Simple Being awaits manifestation, but a thing is and exists[36] as soon as it has received the form which gives it Being.

III. A concrete thing can partic.i.p.ate in something else; but absolute Being can in no wise partic.i.p.ate in anything. For partic.i.p.ation is effected when a thing already is; but it is something after it has acquired Being.

IV. That which exists can possess something besides itself. But absolute Being has no admixture of aught besides Itself.

V. Merely to be something and to be something absolutely are different; the former implies accidents, the latter connotes a substance.