The Oxford Book of Latin Verse Part 65

discolor in manibus species, ac turpius illud, quod cutis obscure pallet in inuidiam.

CLAVDIVS CLAVDIANVS

fl. 400 A.D.

_365. An Eagle of Roman Song_

PARVOS non aquilis fas est educere fetus ante fidem solis iudiciumque poli.

nam pater, excusso saluit c.u.m tegmine proles ouaque maternus rupit hiulca tepor, protinus implumis conuert.i.t ad aethera nidos et recto flammas imperat ore pati.

consulit ardentis radios et luce magistra natorum uiris ingeniumque probat.

degenerem refugo torsit qui lumine uisum, unguibus hunc saeuis ira paterna ferit.

exploratores oculis qui pertulit ignis sustinuitque acie n.o.biliore diem, nutritur uolucrumque potens et fulminis heres, gesturus summo tela trisulca Ioui.

me quoque Pieriis temptatum saepius antris audet magna suo mittere Roma deo.

iam dominas auris, iam regia tecta meremur et chelys Augusto iudice nostra sonat.

_366. A Council of War--and War_

TANDEM concilium belli confessus agendi ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui lasciuique senes, quibus est insignis edendi gloria corruptasque dapes uaria.s.se decorum, qui uentrem inuitant pretio traduntque palato sidereas Iunonis auis et si qua loquendi gnara coloratis uiridis defertur ab Indis, quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis, non freta longinquis Maeotia piscibus explent.

uestis odoratae studium; laus maxima risum per uanos mouisse sales minimeque uiriles munditiae; compti uultus; onerique uel ipsa serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas, solliciti scaenae; Romam contemnere sueti mirarique suas (quas Bosphorus obruat!) aedis; saltandi dociles aurigarumque periti.

pars humili de plebe duces; pars compede suras cruraque signati nigro liuentia ferro iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet seque suo prodat t.i.tulo. sed prima potestas Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.

dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi iuris et admoto qui temperet omnia fumo, feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram.

considunt apices gemini dicionis Eoae, hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga, seruitio, non arte pares, hic saepius emptus, alter ad Hispanos nutritus uerna penatis.

ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis consulerent tantisque darent solacia morbis, obliti subito Phrygiae bellisque relictis ad solitos coepere iocos et iurgia Circi tendere. nequiquam magna confligitur ira, quis melius uibrata puer uertigine molli membra rotet, uerrat quis marmora crine supino, quis magis enodis laterum detorqueat artus, quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet.

hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus, his necdum commissa choro cantatur Agaue.

increpat Eutropius: non haec spectacula tempus poscere; nunc alias armorum inc.u.mbere curas; se satis Armenio fessum pro limite cingi nec tantis unum subsistere posse periclis; ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant: qualis pauperibus nutrix inuisa puellis a.s.sidet et tela communem quaerere uictum rauca monet; festis illae lusisse diebus orant et positis aequaeuas uisere pensis, irataeque operi iam la.s.so pollice fila turbant et teneros detergent stamine fletus.

emicat extemplo cunctis trepidantibus audax cra.s.sa mole Leo, quem uix Cyclopia solum aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno uinceret; hinc nomen fertur meruisse Leonis.

acer in absentis linguae iactator, abundans corporis exiguusque animi, doctissimus artis quondam lanificae: moderator pectinis unci non alius lanam purgatis sordibus aeque praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam uellera per tenuis ferri producere rimas.

tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat, non septem uasto quatiens umbone iuuencos, sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili inter a.n.u.s interque colos onerauerat, aluum.

adsurgit tandem uocemque expromit anhelam: 'quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus femineis clausi thalamis patimurque periclum gliscere desidia? grauiorum turba malorum texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis.

me pet.i.t hic sudor. numquam mea dextera segnis ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis, inceptum peragetur opus. iam cuncta furorem qui grauat efficiam leuiorem pondere lanae; Tarbigilum timidum desertoresque Gruthungos ut miseras populabor ouis et pace relata pristina rest.i.tuam Phrygias ad stamina matres.'

his dictis iterum sedit; fit plausus et ingens concilii clamor, qualis resonantibus olim exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit.

protinus excitis iter inremeabile signis adripit infaustoque iubet bubone moueri agmina Mygdonias mox impletura uolucris.

pulcer et urbanae cupiens exercitus umbrae, a.s.siduus ludis, auidus splendere lauacris nec soles imbrisue pati multumque priori dispar, sub clipeo Thrac.u.m qui ferre pruinas, dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum.

c.u.m duce mutatae uires. Byzantia robur fregit luxuries Ancyranique triumphi.

non peditem praecedit eques; non commoda castris eligitur regio; uicibus custodia nullis aduigilat uallo; non explorantur eundae uitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt ordine: confusi pa.s.sim per opaca uagantur l.u.s.tra, per ignotas angusto tramite uallis.

sic uacui rectoris equi, sic orba magistro fertur in abruptum casu, non sidere, puppis; sic ruit in rupes amisso pisce sodali belua, sulcandas qui praeuius edocet undas inmensumque pecus paruae moderamine caudae temperat et tanto coniungit foedera monstro; illa natat rationis inops et caeca profundi; iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti palpitat et uanos scopulis inlidit hiatus.

Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis spe nutrire leuis improuisusque repente, dum grauibus marcent epulis hostique catenas inter uina crepant, largo sopita Lyaeo castra subit. pereunt alii, dura membra cubili tarda leuant; alii leto iunxere soporem; ast alios uicina palus sine more ruentis excipit et c.u.mulis inmanibus aggerat undas.

ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat sudanti tremibundus equo: qui pondere postquam decidit, implicitus limo cunctantia p.r.o.nus per uada reptabat. caeno subnixa tenaci mergitur et pingui suspirat corpore moles more suis, dapibus quae iam deuota futuris turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco armatur cingitque sinus sec.u.mque uolutat quas figat uerubus partis, quae frusta calenti mandet aquae quantoque cutem distendat echino: flagrat opus; crebro pulsatus perstrepit ictu; contexit uarius penetrans Chalcedona nidor.

ecce leuis frondes a tergo concut.i.t aura: credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror impleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem integer et sola formidine saucius efflat.

quis tibi tractandos pro pectine, degener, ensis, quis solio campum praeponere suasit auito?

quam bene texentum laudabas carmina tutus et matutinis pellebas frigora mensis!

hic miserande iaces; hic, dum tua uellera uitas, tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae.

iam uaga pallentem densis terroribus aulam fama quat.i.t; stratas acies, deleta canebat agmina, Maeonios foedari caedibus agros, Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum in Galatas, modo Bithynis inc.u.mbere fertur.

sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro, sunt qui correptis ratibus terraque marique aduentare ferant; geminantur uera pauoris ingenio: longe spectari e puppibus urbis accensas, lucere fretum uentoque citatas omnibus in pelago uelis haerere fauillas.

_367. The Marriage of Honorius and Maria_

HAVSERAT insolitos promissae uirginis ignis Augustus primoque rudis flagrauerat aestu; nec nouus unde calor nec quid suspiria uellent, nouerat incipiens et adhuc ignarus amandi.

non illi uenator equus, non spicula curae, non iaculum torquere libet; mens omnis aberrat in uulnus quod fixit Amor. quam saepe medullis erupit gemitus! quotiens incanduit ore confessus secreta rubor nomenque beatum iniussae scripsere ma.n.u.s! Iam munera nuptae praeparat, et pulcros, Mariae sed luce minores, eligit ornatus, quidquid uenerabilis olim Liuia diuorumque nurus gessere superbae.

incusat spes aegra moras longique uidentur stare dies segnemque rotam non flectere Phoebe.

Scyria sic tenerum uirgo flammabat Achillem fraudis adhuc expers bellatricisque docebat ducere fila ma.n.u.s et, mox quos horruit Ide, Thessalicos roseo nectebat pollice crinis.

haec etiam queritur sec.u.m: 'quonam usque uerendus cunctatur mea uota socer? quid iungere differt quam pepigit, castasque preces implere recusat?

non ego luxuriem regum moremque secutus quaesiui uultum thalamis, ut nuntia formae lena per innumeros iret pictura penatis, nec uariis dubium thalamis laturus amorem ardua commisi falsae conubia cerae.

non rapio praeceps alienae foedera taedae, sed quae sponsa mihi pridem patrisque relicta mandatis uno materni sanguinis ortu communem part.i.tur auum. fastidia supplex deposui gessique proc.u.m; de limine sacro oratum misi proceres, qui proxima n.o.bis iura tenent. fateor, Stilicho, non parua poposci, sed certe mereor princeps hoc principe natus, qui sibi te generum fraterna prole reuinxit, cui Mariam debes. faenus mihi solue paternum, redde suos aulae. mater forta.s.se rogari mollior. o patrui germen, cui nominis heres successi, sublime decus torrentis Hiberi, stirpe soror, pietate parens, tibi creditus infans inque tuo creui gremio partuque remoto tu potius Flacilla mihi. quid diuidis ergo pignora? quid iuueni natam non reddis alumno?

optatusne dies aderit? dabiturne iugalis nox umquam?'

tali solatur uulnera questu.

risit Amor placidaeque uolat trans aequora matri nuntius et totas iactantior explicat alas.

mons latus Ionium Cypri praeruptus ob.u.mbrat, inuius humano gressu, Phariumque cubile Proteos et septem despectat cornua Nili.

hunc neque canentes audent uestire pruinae nec uenti pulsare, timent hunc laedere nimbi; Luxuriae Venerique uacat. pars acrior anni exsulat; aeterni patet indulgentia ueris.

in campum se fundit apex; hunc aurea saepes circuit et fuluo defendit prata metallo.

Mulciber, ut perhibent, his oscula coniugis emit moenibus et talis uxorius obtulit arces.

intus rura micant, manibus quae subdita nullis perpetuum florent, Zephyro contenta colono, umbrosumque nemus, quo non admitt.i.tur ales, ni probet ante suos diua sub iudice cantus: quae placuit, fruitur ramis; quae uicta, recedit.

uiuunt in Venerem frondes omnisque uicissim felix arbor amat; nutant ad mutua palmae foedera, populeo suspirat populus ictu et platani platanis alnoque adsibilat alnus.

labuntur gemini fontes, hic dulcis, amarus alter et infusis corrumpens mella uenenis, unde Cupidineas armari fama sagittas.

mille pharetrati ludunt in margine fratres, ore pares, aeuo similes, gens mollis Amorum.

hos Nymphae pariunt, illum Venus aurea solum edidit. ille deos caelumque et sidera cornu temperat et summos dignatur figere reges; hi plebem feriunt. nec cetera numina desunt.

hic habitat nullo constricta Licentia nodo et flecti faciles Irae uinoque madentes Excubiae Lacrimaeque rudes et gratus amantum Pallor et in primis t.i.tubans Audacia furtis iucundique Metus et non secura Voluptas; et lasciua uolant leuibus Periuria uentis.

quos inter petulans alta ceruice Iuuentas excludit Senium luco procul.

atria diuae permutant radios siluaque obstante uiresc.u.n.t.

Lemnius haec etiam gemmis exstruxit et auro admiscens artem pretio trabibusque smaragdi supposuit caesas hyacinthi rupe columnas.

beryllo paries et iaspide lubrica surgunt limina despectusque solo calcatur achates.

in medio glaebis redolentibus area diues praebet odoratas messis; hic mitis amomi, hic casiae matura seges, Panchaeaque turgent cinnama, nec sicco frondesc.u.n.t uimina costo tardaque sudanti prorepunt balsama riuo.

quo postquam delapsus Amor longasque peregit penna uias, alacer pa.s.suque superbior intrat.

caesariem tunc forte Venus subnixa corusco fingebat solio. dextra laeuaque sorores stabant Idaliae: largos haec nectaris imbris irrigat, haec morsu numerosi dentis eburno multifidum discrimen arat; sed tertia retro dat uarios nexu nec iusto diuidit orbis ordine neglectam partem studiosa relinquens: plus error decuit. speculi nec uultus egebat iudicio; similis tecto monstratur in omni et rapitur, quoc.u.mque uidet, dum singula cernit seque probat. nati uenientis conspicit umbram ambrosioque sinu puerum complexa ferocem 'quid tantum gauisus?' ait; 'quae proelia sudas, improbe? quis iacuit telis? iterumne Tonantem inter Sidonias cogis mugire iuuencas?

an t.i.tana domas? an pastoralia Lunam rursus in antra uocas? durum magnumque uideris debella.s.se deum.'

suspensus in oscula matris ille refert: 'Laetare, parens; inmane tropaeum rettulimus, nostrum iam sensit Honorius arc.u.m.

scis Mariam patremque ducem, qui cuspide Gallos Italiumque fouet, nec te praeclara Serenae fama latet. propera; regalibus adnue uotis: iunge toros.'

gremio natum Cytherea remouit et crinis festina ligat peplumque fluentem adleuat et blando spirantem numine ceston cingitur, impulsos pluuiis quo mitigat amnis, quo mare, quo uentos irataque fulmina soluit.

ut stet.i.t ad litus, paruos adfatur alumnos: 'heus! quis erit, pueri, uitreas qui lapsus in undas huc rapidum Tritona uocet, quo uecta per altum deferar? haud umquam tanto mihi uenerit usu.

sacri, quos petimus, thalami. pernicius omnes quaerite, seu concha Libyc.u.m circ.u.msonat aequor, Aegaeas seu frangit aquas. quic.u.mque repertum duxerit, aurata donabitur ille pharetra.'

dixerat et sparsi diuisa plebe feruntur exploratores pelagi. sub fluctibus ibat Carpathiis Triton obluctantemque petebat Cymothoen. timet illa ferum seseque sequenti subripit et duris elabitur uda lacertis.

'heus', inquit speculatus Amor, 'non uestra sub imis furta tegi potuere uadis. accingere nostram uecturus dominam: pretium non uile laboris Cymothoen facilem, quae nunc detrectat, habebis.

hac mercede ueni.'

prorupit gurgite toruus semifer; undosi uerrebant bracchia crines; hispida tendebant bifido uestigia cornu, qua pistrix commissa uiro. ter pectora mouit; iam quarto Paphias tractu sulcabat harenas.

umbratura deam retro sinuatur in arc.u.m belua; tum uiuo squalentia murice terga purpureis mollita toris: hoc nauigat antro fulta Venus; niueae delibant aequora plantae.

prosequitur uolucer late comitatus Amorum tranquillumque choris quat.i.tur mare. serta per omnem Neptuni dispersa domum Cadmeia ludit Leucothoe, frenatque rosis delphina Palaemon; alternas uiolis Nereus interserit algas; canitiem Glaucus ligat inmortalibus herbis.

nec non et uariis uectae Nereides ibant audito rumore feris (hanc pisce soluto subleuat Oceani monstrum Tartesia tigris; hanc timor Aegaei rupturus fronte carinas trux aries; haec caeruleae suspensa leaenae innatat; haec uiridem trahitur complexa iuuenc.u.m), certatimque nouis onerant conubia donis.

cingula Cymothoe, rarum Galatea monile et grauibus Psamathe bacis diadema ferebat intextum, Rubro quas legerat ipsa profundo.

mergit se subito uellitque corallia Doto; uimen erat dum stagna subit; processerat undis: gemma fuit.

nudae Venerem cinxere cateruae plaudentesque simul tali c.u.m uoce sequuntur: 'hos Mariae cultus, haec munera nostra precamur reginae regina feras. dic talia numquam promeruisse Thetin nec c.u.m soror Amphitrite nostro nupta Ioui. deuotum sentiat aequor, agnoscat famulum uirgo Stilichonia pontum.

uictricis nos saepe ratis cla.s.semque paternam ueximus, attritis c.u.m tenderet ultor Achiuis.'

iam Ligurum terris spumantia pectora Triton adpulerat la.s.sosque fretis extenderat orbis.

continuo sublime uolans ad moenia Gallis condita, lanigeri suis ostentantia pellem, peruenit. aduentu Veneris pulsata recedunt nubila, claresc.u.n.t puris Aquilonibus Alpes.