The Oxford Book of Latin Verse Part 48

cur plus, ardua, casibus patetis?

cur saeua uice magna non senesc.u.n.t?

sic natum Nasamonii Tonantis post ortus obitusque fulminatos angus...o...b..bylon premit sepulcro.

sic fixum Paridis manu trementis Peliden Thetis horruit cadentem.

sic ripis ego murmurantis Hebri non mutum caput Orpheos sequebar.

sic et tu, rabidi nefas tyranni, iussus praecipitem subire Lethen, dum pugnas canis arduaque uoce das solatia grandibus sepulcris, (o dirum scelus! o scelus!) tacebis.'

Sic fata est leuiterque decidentis abrasit lacrimas nitente plectro.

At tu, seu rapidum poli per axem famae curribus arduis leuatus qua surgunt animae potentiores, terras despicis et sepulcra rides; seu pacis merito nemus reclusi felix Elysii tenes in oris, quo Pharsalica turba congregatur, et te n.o.bile carmen insonantem Pompei comitantur et Catones; seu magna sacer et superbus umbra noscis Tartaron et procul nocentum audis uerbera pallidumque uisa matris lampade respicis Neronem: adsis lucidus et uocante Polla unum, quaeso, diem deos silentum exores. solet hoc patere limen ad nuptas redeuntibus maritis.

haec te non thiasis procax dolosis falsi numinis induit figura, ipsum sed colit et frequentat ipsum imis altius insitum medullis; ac solatia uera subministrat uultus, qui simili notatus auro stratis praenitet incubatque somno securae. procul hinc abite, Mortes: haec uitae genialis est origo.

cedat luctus atrox genisque manent iam dulces lacrimae, dolorque festus quicquid fleuerat ante, nunc adoret.

_257. On the Death of a Favourite Parrot_

PSITTACE dux uolucrum, domini facunda uoluptas, humanae sollers imitator psittace linguae, quis tua tam subito praeclusit murmura fato?

hesternas, miserande, dapes moriturus inisti n.o.bisc.u.m, et gratae carpentem munera mensae errantemque toris mediae plus tempore noctis uidimus. affatus etiam meditataque uerba reddideras. at nunc aeterna silentia Lethes ille canorus habes. cedat Phaethontia uulgi fabula: non soli celebrant sua funera cygni.

A tibi quanta domus rutila testudine fulgens, conexusque ebori uirgarum argenteus ordo, argutumque tuo stridentia limina cornu!

heu querulae iam sponte fores! uacat ille beatus carcer, et angusti nusquam conuicia tecti!

Huc doctae stipentur aues quis n.o.bile fandi ius natura dedit: plangat Phoebeius ales, auditasque memor penitus dimittere uoces sturnus, et Aonio uersae certamine picae, quique refert iungens iterata uocabula perdix, et quae Bistonio queritur soror orba cubili.

ferte simul gemitus cognataque ducite flammis funera, et hoc cunctae miserandum addiscite carmen: 'occidit aeriae celeberrima gloria gentis psittacus, ille plagae uiridis regnator Eoae; quem non gemmata uolucris Iunonia cauda uinceret aspectu, gelidi non Phasidis ales, nec quas humenti Numidae rapuere sub austro.'

Ille salutator regum nomenque locutus Caesareum et queruli quondam uice functus amici, nunc conuiua leuis monstrataque reddere uerba tam facilis! quo tu, Melior dilecte, recluso numquam solus eras. at non inglorius umbris mitt.i.tur: a.s.syrio cineres adolentur amomo et tenues Arab.u.m respirant gramine plumae Sicaniisque crocis; senio nec fessus inerti scandet odoratos phoenix felicior ignis.

_258. The Marriage of Stella and Violentilla_

VNDE sacro Latii sonuerunt carmine montes?

cui, Paean, noua plectra moues humeroque comanti facundum suspendis ebur? procul ecce canoro demigrant Helicone deae quatiuntque nouena lampade sollemnem thalamis coeuntibus ignem et de Pieriis uocalem fontibus undam.

quas inter uultu petulans Elegia propinquat celsior adsueto, diuasque hortatur et ambit alternum fultura pedem, decimamque uideri se cupit et medias fallit permixta sorores.

ipsa manu nuptam genetrix Aeneia ducit lumina demissam et dulci probitate rubentem; ipsa toros et sacra parat cultuque Latino dissimulata deam crinem uultusque genasque temperat atque noua gest.i.t minor ire marita.

Nosco diem causasque sacri: te concinit iste (pande foris!), te, Stella, chorus; tibi Phoebus et Euhan et de Maenalia uolucer Tegeaticus umbra serta ferunt, nec blandus Amor nec Gratia cessat amplexum niueos optatae coniugis artus floribus innumeris et olenti spargere nimbo.

tu modo fronte rosas, uiolis modo lilia mixta excipis et dominae niueis a uultibus obstas.

Ergo dies aderat Parcarum conditus albo uellere, quo Stellae Violentillaeque professus clamaretur hymen. cedant curaeque metusque, cessent mendaces obliqui carminis astus, fama tace: subiit leges et frena momordit ille solutus amor: consumpta est fabula uulgi, et narrata diu uiderunt oscula ciues.

tu tamen attonitus, quamuis data copia tantae noctis, adhuc optas permissaque numine dextro uota paues. pone o dulcis suspiria uates, pone: tua est. licet expositum per limen aperto ire redire gradu: iam nusquam ianitor aut lex aut pudor. amplexu tandem satiare pet.i.to (contigit!) et duras pariter reminiscere noctis.

Digna quidem merces, et si tibi Iuno labores Herculeos, Stygiis et si concurrere monstris fata darent, si Cyaneos raperere per aestus.

hanc propter tanti Pisaea lege trementem currere et Oenomai fremitus audire sequentis.

nec si Dardania pastor temerarius Ida sedisses haec dona forent, nec si alma per auras te potius prensum aueheret t.i.thonia biga.

Sed quae causa toros inopinaque gaudia uati attulit, hic mec.u.m, dum feruent agmine postes atriaque et multa pulsantur limina uirga, hic, Erato iucunda, doce. uacat apta mouere colloquia, et docti norunt audire penates.

Forte, serenati qua stat plaga lactea caeli, alma Venus thalamo pulsa modo nocte iacebat amplexu duro Getici resoluta mariti.

fulcra torosque deae tenerum premit agmen Amorum; signa petunt, quas ferre faces, quae pectora figi imperet; an terris saeuire an malit in undis, an miscere deos an adhuc uexare Tonantem.

ipsi animus nondum nec cordi fixa uoluntas.

fessa iacet stratis, ubi quondam conscia culpae Lemnia deprenso repserunt uincula lecto.

hic puer e turba uolucrum cui plurimus ignis ore, manuque leui numquam frustrata sagitta, agmine de medio tenera sic dulce profatur uoce (pharetrati pressere silentia fratres): 'scis ut, mater,' ait 'nulla mihi dextera segnis militia; quemc.u.mque hominum diuumque dedisti, uritur. at quondam lacrimis et supplice dextra et uotis precibusque uirum concede moueri, o genetrix: duro nec enim ex adamante creati, sed tua turba sumus. clarus de gente Latina est iuuenis, quem patriciis maioribus ortum n.o.bilitas gauisa tulit praesagaque formae protinus e nostro posuit cognomina caelo.

hunc egomet tota quondam (tibi dulce) pharetra improbus et densa trepidantem cuspide fixi.

quamuis Ausoniis multum gener ille pet.i.tus matribus, edomui et uictum dominaeque potentis ferre iugum et longos iussi sperare per annos.

ast illam summa leuiter (sic namque iubebas) lampade parcentes et inerti strinximus arcu.

ex illo quantos iuuenis premat anxius ignis testis ego attonitus, quantum me nocte dieque urgentem ferat. haud ulli uehementior umquam incubui, genetrix, iterataque uulnera fodi.

uidi ego et immiti cupidum decurrere campo Hippomenen, nec sic meta pallebat in ipsa; uidi et Abydeni iuuenis certantia remis bracchia laudauique ma.n.u.s et saepe natanti praeluxi: minor ille calor quo saeua tepebant aequora: tu ueteres, iuuenis, transgressus amores.

ipse ego te tantos stupui dura.s.se per aestus, firmauique animos blandisque madentia plumis lumina detersi. quotiens mihi questus Apollo sic uatem maerere suum! iam, mater, amatos indulge thalamos. noster comes ille piusque signifer: armiferos poterat memorare labores claraque facta uirum et torrentis sanguine campos, sed tibi plectra dedit mitisque incedere uates maluit et nostra laurum subtexere myrto; hic iuuenum lapsus suaque haut hesterna reuoluit uulnera; pro! quanta est Paphii reuerentia, mater, numinis: hic nostrae defleuit fata columbae.'

Finis erat: tenera matris ceruice pependit blandus et admotis tepefecit pectora pennis.

illa refert uultum non aspernata rogantis: 'grande quidem rarumque uiris quos ipsa probaui Pierius uotum iuuenis cupit. hanc ego formae egregium mirata decus cui gloria patrum et generis certabat honos, tellure cadentem excepi fouique sinu; nec colla genasque comere nec pingui crinem deducere amomo cessauit mea, nate, ma.n.u.s. mihi dulcis imago prosiluit. celsae procul aspice frontis honores suggestumque comae. Latias metire quid ultra emineat matres; quantum Latonia nymphas uirgo premit quantumque egomet Nereidas exsto.

haec et caeruleis mec.u.m consurgere digna fluctibus et nostra potuit considere concha; et si flammigeras potuisset scandere sedis hasque intrare domos, ipsi erraretis, Amores.

huic quamuis census dederim largita beatos, uincit opes animo. queritor iam Seras auaros angustum spoliare nemus Clymeneaque desse germina nec uiridis satis inlacrimare sorores; uellera Sidonio iam pauca rubescere tabo raraque longaeuis niuibus crystalla gelari.

huic Hermum fuluoque Tagum decurrere limo (nec satis ad cultus), huic Inda monilia Glauc.u.m Proteaque atque omnem Nereida quaerere iussi.

hanc si Thessalicos uidisses, Phoebe, per agros, erraret secura Daphne. si in litore Naxi Theseum iuxta foret haec conspecta cubile, Gnosida desertam profugus liquisset et Euhan.

quod nisi me longis placa.s.set Iuno querelis, falsus huic pinnas et cornua sumeret aethrae rector, in hanc uafro cecidisset Iuppiter auro.

sed dabitur iuueni, cui tu, mea summa potestas, nate, cupis, thalami quamuis iuga ferre secundi saepe neget maerens. ipsam iam cedere sensi inque uicem tepuisse uiro.' sic fata leuauit sidereos artus thalamique egressa superb.u.m limen Amyclaeos ad frena citauit olores.

iungit Amor laetamque uehens per nubila matrem gemmato temone sedet. iam Thybridis arces Iliacae: pandit nitidos domus alta penatis, claraque gaudentes plauserunt limina cygni.

Digna deae sedes, nitidis nec sordet ab astris.

hic Libycus Phrygiusque silex, hic dura Laconum saxa uirent; hic flexus onyx et concolor alto uena mari, rupesque nitent quis purpura saepe Oebalis et Tyrii moderator liuet aeni.

pendent innumeris fastigia nixa columnis; robora Dalmatico lucent satiata metallo.

excludunt radios siluis demissa uetustis frigora, perspicui uiuunt in marmore fontes.

nec seruat natura uices: hic Sirius alget, bruma tepet, uersumque domus sibi temperat annum.

Exsultat uisu tectisque potentis alumnae non secus alma Venus quam si Paphon aequore ab alto Idaliasque domos Erycinaque templa subiret.

tunc ipsam solo reclinem adfata cubili: 'quonam hic usque sopor uacuique modestia lecti, o mihi Laurentis inter dilecta puellas?

quis morum fideique modus? numquamne uirili summittere iugo? ueniet iam tristior aetas: exerce formam et fugientibus utere donis.

non ideo tibi tale decus uultusque superbos meque dedi, uiduos ut transmittare per annos ceu non cara mihi. satis o nimiumque priores despexisse procos. at enim hic tibi sanguine toto deditus unam omnis inter miratur amatque, nec formae nec stirpis egens: nam docta per Vrbem carmina qui iuuenes, quae non didicere puellae?

hunc et bis senos (sic indulgentia pergat praesidis Ausonii) cernes attollere fascis ante diem; certe iam nunc Cybeleia mouit limina et Euboicae carmen legit ille Sibyllae.

iamque parens Latius cuius praenoscere mentem fas mihi, purpureos habitus iuuenique curule indulgebit ebur, Dacasque (et gloria maior) exuuias laurosque dabit celebrare recentis.

ergo age, iunge toros atque otia deme iuuentae.

quas ego non gentis, quae non face corda iugali?

alituum pecudumque mihi durique ferarum non renuere greges; ipsum in conubia terrae aethera, c.u.m pluuiis raresc.u.n.t nubila, soluo.

sic rerum series mundique reuert.i.tur aetas.

unde nouum Troiae decus ardentumque deorum raptorem, Phrygio si non ego iuncta marito?

Lydius unde meos itera.s.set Thybris Iulos?

quis septemgeminae posuisset moenia Romae imperii Latiale caput nisi Dardana furto cep.i.s.set Martem, nec me prohibente, sacerdos?'

His mulcet dictis taciteque inspirat honorem conubii. redeunt animo iam dona precesque et lacrimae uigilesque uiri prope limina questus, Asteris et uati totam cantata per Vrbem, Asteris ante dapes, nocte Asteris, Asteris ortu, quantum non clamatus Hylas. iamque aspera coepit flectere corda libens et iam sibi dura uideri.

Macte toris, Latios inter placidissime uates, quod durum permensus iter coeptique laboris prendisti portus. uiduae sic transfuga Pisae amnis in externos longe flammatus amores flumina demerso trahit intemerata ca.n.a.li, donec Sicanios tandem prolatus anhelo ore bibat fontis: miratur dulcia Nais oscula nec credit pelago uenisse maritum.

Quis tibi tunc alacri caelestum in munere claro, Stella, dies? quanto salierunt pectora uoto, dulcia c.u.m dominae dexter conubia uultus adnuit! ire polo nitidosque errare per axis uisus. Amyclaeis minus exsultauit harenis pastor ad Idaeas Helena ueniente carinas; Thessala nec talem uiderunt Pelea Tempe, c.u.m Thetin Haemoniis Chiron accedere terris erecto prospexit equo. quam longa morantur sidera! quam segnis uotis Aurora mariti!

At procul ut Stellae thalamos sensere parari Letous uatum pater et Semeleius Euhan; hic mouet Ortygia, mouet hic rapida agmina Nysa.

huic Lycii montes gelidaeque umbracula Thymbrae et, Parnase, sonas: illi Pangaea resultant Ismaraque et quondam genialis litora Naxi.

tunc caras iniere fores comitique canoro hic chelyn, hic flauam maculoso nebrida tergo, hic thyrsos, hic plectra ferunt; hic enthea lauro tempora, Minoa crinem premit ille corona.

Vixdum emissa dies, et iam socialia praesto omina, iam festa feruet domus utraque pompa.

fronde uirent postes, effulgent compita flammis, et pars immensae gaudet celeberrima Romae.

omnis honos, cuncti ueniunt ad limina fasces omnis plebeio teritur praetexta tumultu; hinc eques, hinc iuuenum questus, stola mixta laborat.

felices utrosque uocant, sed in agmine plures inuidere uiro. iamdudum poste reclinis quaerit Hymen thalamis intactum dicere carmen, quo uatem mulcere queat. dat Iuno uerenda uincula et insigni geminat Concordia taeda.

hic fuit ille dies: noctem canat ipse maritus!

quantum nosse licet, sic uicta sopore doloso Martia fluminea posuit latus Ilia ripa; non talis niueos tinxit Lauinia uultus c.u.m Turno spectante rubet; non Claudia talis respexit populos mota iam uirgo carina.

Nunc opus, Aonidum comites tripodumque ministri, diuersis certare modis: eat enthea uittis atque hederis redimita cohors, ut pollet ouanti quisque lyra. sed praecipui qui n.o.bile gressu extremo fraudatis opus, date carmina festis digna toris. hunc ipse Coo plaudente Philetas Callimachusque senex Vmbroque Propertius antro ambissent laudare diem, nec tristis in ipsis Naso Tomis diuesque foco lucente Tibullus.

Me certe non unus amor simplexque canendi causa trahit: tec.u.m similes iunctaeque Camenae, Stella, mihi, multumque pares bacchamur ad aras et sociam doctis haurimus ab amnibus undam.

at te nascentem gremio mea prima recepit Parthenope, dulcisque solo tu gloria nostro reptasti. nitidum consurgat ad aethera tellus Eubois et pulcra tumeat Sebethos alumna; nec sibi sulpureis Lucrinae Naides antris nec Pompeiani placeant magis otia Sarni.

Eia age, praeclaros Latio properate nepotes, qui leges, qui castra regant, qui carmina ludant.

acceleret partu decimum bona Cynthia mensem, sed parcat Lucina precor; tuque ipse parenti parce, puer, ne mollem uterum, ne stantia laedas pectora; c.u.mque tuos tacito natura recessu formarit uultus, multum de patre decoris, plus de matre feras. at tu, pulcerrima forma Italidum, tandem merito possessa marito, uincla diu quaesita foue: sic d.a.m.na decoris nulla tibi; longe uirides sic flore iuuentae perdurent uultus, tardeque haec forma senescat.

_259. A Villa at Tibur_

CERNERE facundi Tibur glaciale Vopisci si quis et inserto geminos Aniene penatis, aut potuit sociae commercia noscere ripae certantisque sibi dominum defendere uillas, illum nec calido latrauit Sirius astro nec grauis aspexit Nemeae frondentis alumnus: talis hiems tectis, frangunt sic improba solem frigora, Pisaeumque domus non aestuat annum.

uisa manu tenera telam scripsisse Voluptas: tum Venus Idaliis unxit fastigia sucis permulsitque comis blandumque reliquit honorem sedibus et uolucris uetuit discedere natos.

O longum memoranda dies! quae mente reporto gaudia, quam la.s.sos per tot miracula uisus!

ingenium quam mite solo! quae forma beatis ante ma.n.u.s artemque locis! non largius usquam indulsit natura sibi. nemora alta citatis incubuere uadis; fallax responsat imago frondibus, et longas eadem fugit umbra per undas.