The Oxford Book of Latin Verse Part 39

_i_

MILITAT omnis amans, et habet sua castra Cupido: Attice, crede mihi, militat omnis amans.

quae bellost habilis, Veneri quoque conuenit aetas: turpe senex miles, turpe senilis amor; quos petiere duces annos in milite forti, hos pet.i.t in socio bella puella uiro; peruigilant ambo; terra requiescit uterque: ille foris dominae seruat, at ille ducis; militis officium longast uia: mitte puellam, strenuus exempto fine sequetur amans; ibit in aduersos montis duplicataque nimbo flumina, congestas exteret ille niuis, nec freta pressurus tumidos causabitur Euros aptaque uerrendis sidera quaeret aquis.

quis nisi uel miles uel amans et frigora noctis et denso mixtas perferet imbre niuis?

mitt.i.tur infestos alter speculator in hostis, in riuale oculos alter, ut hoste, tenet.

ille grauis urbis, hic durae limen amicae obsidet; hic portas frangit, at ille foris.

saepe soporatos inuadere profuit hostis caedere et armata uulgus inerme manu; sic fera Threicii ceciderunt agmina Rhesi, et dominum capti deseruistis equi; saepe maritorum somnis utuntur amantes, et sua sopitis hostibus arma mouent.

custodum transire ma.n.u.s uigilumque cateruas militis et miseri semper amantis opus.

Mars dubius nec certa Venus: uictique resurgunt, quosque neges umquam posse iacere, cadunt.

ergo desidiam quic.u.mque uocabat amorem, desinat: ingeniist experientis amor.

ardet in abducta Briseide magnus Achilles: dum licet, Argiuas frangite, Troes, opes!

Hector ab Andromaches conplexibus ibat ad arma, et, galeam capiti quae daret, uxor erat.

summa duc.u.m, Atrides, uisa Priameide fertur Maenadis effusis obstipuisse comis; Mars quoque deprensus fabrilia uincula sensit: notior in caelo fabula nulla fuit.

ipse ego segnis eram discinctaque in otia natus; mollierant animos lectus et umbra meos; inpulit ignauum formosae cura puellae iussit et in castris aera merere suis; inde uides agilem nocturnaque bella gerentem.

qui nolet fieri desidiosus, amet!

_ii_

ITE triumphales circ.u.m mea tempora laurus!

uicimus; in nostrost, ecce, Corinna sinu, quam uir, quam custos, quam ianua firma, tot hostes seruabant, ne qua posset ab arte capi.

haec est praecipuo uictoria digna triumpho, in qua, quaec.u.mquest, sanguine praeda caret.

non humiles muri, non paruis oppida fossis cincta, sed est ductu capta puella meo.

Pergama c.u.m caderent bello superata bil.u.s.tri, ex tot in Atrides pars quota laudis erat?

at mea sepositast et ab omni milite dissors gloria, nec t.i.tulum muneris alter habet: me duce ad hanc uoti finem, me milite ueni; ipse eques, ipse pedes, signifer ipse fui.

nec casum fortuna meis inmiscuit actis: huc ades, o cura parte Triumphe mea!

nec bellist noua causa mei: nisi rapta fuisset Tyndaris, Europae pax Asiaeque foret; femina siluestris Lapithas populumque biformem turpiter adposito uert.i.t in arma mero; femina Troianos iterum noua bella mouere inpulit in regno, iuste Latine, tuo; femina Romanis etiamnunc Vrbe recenti inmisit soceros armaque saeua dedit.

uidi ego pro niuea pugnantis coniuge tauros: spectatrix animos ipsa iuuenca dabat.

me quoque, qui multos, sed me sine caede, Cupido iussit militiae signa mouere suae.

_210. The Captive of Love_

ESSE quid hoc dicam, quod tam mihi dura uidentur strata, neque in lecto pallia nostra sedent, et uacuus somno noctem, quam longa, peregi, la.s.saque uersati corporis ossa dolent?

nam, puto, sentirem, siquo temptarer amore.

an subit et tecta callidus arte nocet?

sic erat; haeserunt tenues in corde sagittae, et possessa ferus pectora uersat Amor.

cedimus an subitum luctando accendimus ignem?

cedamus! leue fit, quod bene fertur, onus; uidi ego iactatas mota face crescere flammas et uidi nullo concutiente mori; uerbera plura ferunt, quam quos iuuat usus aratri, detractant prensi dum iuga prima boues; asper equus duris contunditur ora lupatis, frena minus sent.i.t, quisquis ad arma facit.

acrius inuitos multoque ferocius urget, quam qui seruitium ferre fatentur, Amor.

en ego confiteor: tua sum noua praeda, Cupido: porrigimus uictas ad tua iura ma.n.u.s.

nil opus est bello: ueniam pacemque rogamus, nec tibi laus armis uictus inermis ero.

necte comam myrto, maternas iunge columbas!

qui deceat, currum uitricus ipse dabit, inque dato curru, populo clamante triumphum, stabis et adiunctas arte mouebis auis; ducentur capti iuuenes captaeque puellae: haec tibi magnificus pompa triumphus erit.

ipse ego, praeda recens, factum modo uulnus habebo et noua captiua uincula mente feram; Mens Bona ducetur manibus post terga retortis et Pudor et castris quidquid Amoris obest.

omnia te metuent, ad te sua bracchia tendens uulgus 'io' magna uoce 'triumphe' canet.

Blanditiae comites tibi erunt Errorque Furorque, adsidue partis turba secuta tuas: his tu militibus superas hominesque deosque, haec tibi si demas commoda, nudus eris.

laeta triumphanti de summo mater Olympo plaudet et adpositas sparget in ora rosas, tu pinnas gemma, gemma uariante capillos ibis in auratis aureus ipse rotis.

tunc quoque non paucos, si te bene nouimus, ures, tunc quoque praeteriens uulnera multa dabis; non possunt, licet ipse uelis, cessare sagittae, feruida uicino flamma uapore nocet.

talis erat domita Bacchus Gangetide terra: tu grauis alitibus, tigribus ille fuit.

ergo ego c.u.m possim sacri pars esse triumphi, parce tuas in me perdere, uictor, opes!

adspice cognati felicia Caesaris arma: qua uicit, uictos protegit ille manu.

_211. Love and Song_

IVSTA precor: quae me nuper praedata puellast, aut amet aut faciat, cur ego semper amem!

a, nimium uolui! tantum patiatur amari: audierit nostras tot Cytherea preces!

accipe, per longos tibi qui deseruiat annos, accipe, qui pura norit amare fide!

si me non ueterum commendant magna parentum nomina, si nostri sanguinis auctor eques, nec meus innumeris renouatur campus aratris, temperat et sumptus parcus uterque parens: at Phoebus comitesque nouem uitisque repertor hinc faciunt, at me qui tibi donat, Amor, at nulli cessura fides, sine crimine mores nudaque simplicitas purpureusque pudor.

non mihi mille placent, non sum desultor amoris: tu mihi, siqua fides, cura perennis eris; tec.u.m, quos dederint annos mihi fila sororum, uiuere contingat, te moriente mori; te mihi materiem felicem in carmina praebe: prouenient causa carmina digna sua.

carmine nomen habent exterrita cornibus Io et quam fluminea lusit adulter aue quaeque super pontum simulato uecta iuuenco uirginea tenuit cornua uara manu: nos quoque per totum pariter cantabimur orbem, iunctaque semper erunt nomina nostra tuis.

_212. Cruel Dawn_

IAM super oceanum uenit a seniore marito flaua pruinoso quae uehit axe diem.

quo properas, Aurora? mane! sic Memnonis umbris annua sollemni caede parentet auis!

nunc iuuat in teneris dominae iacuisse lacertis; si quando, lateri nunc bene iuncta meost.

nunc etiam somni pingues et frigidus aer, et liquidum tenui gutture cantat auis.

quo properas, ingrata uiris, ingrata puellis?

roscida purpurea supprime lora manu!

ante tuos ortus melius sua sidera seruat nauita nec media nescius errat aqua; te surgit quamuis la.s.sus ueniente uiator, et miles saeuas aptat ad arma ma.n.u.s; prima bidente uides oneratos arua colentis, prima uocas tardos sub iuga panda boues; tu pueros somno fraudas tradisque magistris, ut subeant tenerae uerbera saeua ma.n.u.s, atque eadem sponsum inuitos ante atria mittis, unius ut uerbi grandia d.a.m.na ferant; nec tu consulto, nec tu iucunda diserto: cogitur ad litis surgere uterque nouas; tu, c.u.m feminei possint cessare labores, lanificam reuocas ad sua pensa manum.

omnia perpeterer; sed surgere mane puellas, quis, nisi cui non est ulla puella, ferat?

optaui quotiens, ne Nox tibi cedere uellet, ne fugerent uultus sidera mota tuos; optaui quotiens, aut uentus frangeret axem, aut caderet sp.i.s.sa nube retentus equus!

inuida, quo properas? quod erat tibi filius ater, materni fuerit pectoris ille color?

t.i.thono uellem de te narrare liceret; femina non caelo turpior ulla foret; illum dum refugis, longo quia grandior aeuo, surgis ad inuisas a sene mane rotas; at si, quem mauis, Cephalum conplexa teneres, clamares: 'lente currite, Noctis equi!'

cur ego plectar amans, si uir tibi marcet ab annis?

num me nupsisti conciliante seni?

adspice, quot somnos iuueni donant amato Luna! neque illius forma secunda tuae.

ipse deum genitor, ne te tam saepe uideret, commisit noctis in sua uota duas.

iurgia finieram; scires audisse: rubebat; nec tamen adsueto tardius orta dies.

_213. The Loves of Rivers_

AMNIS harundinibus limosas obsite ripas, ad dominam propero: siste parumper aquas!

nec tibi sunt pontes nec quae sine remigis actu concaua traiecto c.u.mba rudente uehat.

paruus eras, memini, nec te transire refugi, summaque uix talos contigit unda meos; nunc ruis adposito niuibus de monte solutis et turpi cra.s.sas gurgite uoluis aquas.

quid propera.s.se iuuat, quid parca dedisse quieti tempora, quid nocti conseruisse diem, si tamen his standumst, si non datur artibus ullis ulterior nostro ripa premenda pedi?

nunc ego, quas habuit pinnas Danaeius heros, terribili densum c.u.m tulit angue caput, nunc opto currum, de quo Cerealia primum semina uenerunt in rude missa solum.

prodigiosa loquor, ueterum mendacia uatum, nec tulit haec umquam nec feret ulla dies; tu potius, ripis effuse capacibus amnis, (sic aeternus eas!) labere fine tuo!

non eris inuidiae, torrens, mihi crede, ferendae, si dicar per te forte retentus amans.

flumina deberent iuuenes in amore iuuare; flumina senserunt ipsa quid esset amor: Inachus in Melie Bithynide pallidus isse dicitur et gelidis incaluisse uadis; nondum Troia fuit l.u.s.tris obsessa duobus, c.u.m rapuit uultus, Xanthe, Neaera tuos.

quid? non Alpheon diuersis currere terris uirginis Arcadiae certus adegit amor?

te quoque promissam Xutho, Peneie, Creusam Phthiotum terris occuluisse ferunt.

quid referam Asopon, quem cepit Martia Thebe, natarum Thebe quinque futura parens?

cornua si tua nunc ubi sint, Acheloe, requiram, Herculis irata fracta querere manu: nec tanti Calydon nec tota Aetolia tanti, una tamen tanti Deianira fuit.

ille fluens diues septena per ostia Nilus, qui patriam tantae tam bene celat aquae, fertur in Euanthe collectam Inopide flammam uincere gurgitibus non potuisse suis; siccus ut amplecti Salmonida posset Enipeus, cedere iussit aquam: iussa recessit aqua.