The Oxford Book of Latin Verse Part 16

scelesta, uae te, quae tibi manet uita!

quis nunc te adibit? cui uideberis bella?

quem nunc amabis? cuius esse diceris?

quem basiabis? cui labella mordebis?

at tu, Catulle, destinatus obdura.

_93. Odi et Amo_

ODI et amo: quare id faciam, forta.s.se requiris.

nescio, sed fieri sentio et excrucior.

_94. Num te leaena...?_

NVM te leaena montibus Libystinis aut Scylla latrans infima inguinum parte tam mente dura procreauit ac taetra, ut supplicis uocem in nouissimo casu contemptam haberes, a nimis fero corde?

_95. Nuntium Remitt.i.t Cynthiae_

FVRI et Aureli, comites Catulli, siue in extremos penetrabit Indos, litus ut longe resonante Eoa tunditur unda, siue in Hyrcanos Arabesque molles, seu Sagas sagittiferosue Parthos, siue quae septemgeminus colorat aequora Nilus, siue trans altas gradietur Alpes, Caesaris uisens monimenta magni, Gallic.u.m Rhenum, horrida tescua, ulti- mosque Britannos, omnia haec, quocunque feret uoluntas caelitum, temptare simul parati:-- pauca nuntiate meae puellae non bona dicta.

c.u.m suis uiuat ualeatque moechis, quos simul complexa tenet trecentos, nullum amans uere, sed identidem omnium ilia rumpens: nec meum respectet, ut ante, amorem, qui illius culpa cecidit uelut prati ultimi flos, praetereunte postquam tactus aratro est.

_96. To Alfenus, who betrayed him_

ALFENE immemor atque unanimis false sodalibus iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi?

iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide?

nec facta impia fallac.u.m hominum caelicolis placent.

quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis.

eheu quid faciant, dice, homines cuiue habeant fidem?

certe tute iubebas animam tradere, inique, me inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent.

idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque uentos irrita ferre ac nebulas aereas sinis.

si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides, quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui.

_97. Vitam puriter egi_

SIQVA recordanti benefacta priora uoluptas est homini, c.u.m se cogitat esse pium, nec sanctam uiola.s.se fidem, nec foedere in ullo diuum ad fallendos numine abusum homines, multa parata manent in longa aetate, Catulle, ex hoc ingrato gaudia amore tibi.

nam quaec.u.mque homines bene cuiquam aut dicere possunt aut facere, haec a te dictaque factaque sunt: omnia quae ingratae perierunt credita menti.

quare cur curis te amplius excrucies?

quin tu animo offirmas atque istinc te ipse reducis, et dis inuitis desinis esse miser?

difficile est longum subito deponere amorem?

difficile est, uerum hoc qua lubet efficias: una salus haec est, hoc est tibi peruincendum, hoc facias, siue id non pote siue pote.

o di, si uestrum est misereri, aut si quibus umquam extremam iam ipsa in morte tulistis opem, me miserum aspicite et, si uitam puriter egi, eripite hanc pestem perniciemque mihi: sic mihi surrepens imos ut torpor in artus expulit ex omni pectore laet.i.tias.

non iam illud quaero, contra ut me diligat illa, aut, quod non potis est, esse pudica uelit: ipse ualere opto et taetrum hunc deponere morb.u.m.

o di, reddite mi hoc pro pietate mea.

_98. To Manlius: written in affliction_

QVOD mihi fortuna casuque oppressus acerbo conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium, naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis subleuem et a mortis limine rest.i.tuam, quem neque sancta Venus molli requiescere somno desertum in lecto caelibe perpet.i.tur, nec ueterum dulci scriptorum carmine Musae oblectant, c.u.m mens anxia peruigilat: id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amic.u.m, muneraque et Musarum hinc petis et Veneris: sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Manli, neu me odisse putes hospitis officium, accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse, ne amplius a misero dona beata petas.

tempore quo primum uestis mihi tradita pura est, iucundum c.u.m aetas florida uer ageret, multa satis lusi: non est dea nescia nostri, quae dulcem curis miscet amaritiem: sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors abstulit. o misero frater adempte mihi, tu mea tu moriens fregisti commoda, frater, tec.u.m una tota est nostra sepulta domus, omnia tec.u.m una perierunt gaudia nostra, quae tuus in uita dulcis alebat amor.

cuius ego interitu tota de mente fugaui haec studia atque omnis delicias animi.

quare, quod scribis Veronae turpe Catullo esse, quod hic quisquis de meliore nota frigida deserto tepefacsit membra cubili, id, Manli, non est turpe, magis miserum est.

ignosces igitur, si, quae mihi luctus ademit, haec tibi non tribuo munera, c.u.m nequeo.

nam, quod scriptorum non magna est copia apud me, hoc fit, quod Romae uiuimus: illa domus, illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas: huc una ex multis capsula me sequitur.

quod c.u.m ita sit, nolim statuas nos mente maligna id facere aut animo non satis ingenuo, quod tibi non utriusque petenti copia praesto est: ultro ego deferrem, copia siqua foret.

_99. The Friendship of Allius_

NON possum reticere, deae, qua me Allius in re iuuerit aut quantis iuuerit officiis, ne fugiens saeclis obliuiscentibus aetas illius hoc caeca nocte tegat studium: sed dicam uobis, uos porro dicite multis milibus et facite haec carta loquatur a.n.u.s, nec tenuem texens sublimis aranea telam in deserto Alli nomine opus faciat.

nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam, scitis, et in quo me torruerit genere, c.u.m tantum arderem quantum Trinacria rupes lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis, maesta neque a.s.siduo tabescere pupula fletu cessaret tristique imbre madere genae.

qualis in aerei perlucens uertice montis riuus muscoso prosilit e lapide, qui c.u.m de p.r.o.na praeceps est ualle uolutus, per medium densi transit iter populi, dulce uiatori la.s.so in sudore leuamen, c.u.m grauis exustos aestus hiulcat agros: hic, uelut in nigro iactatis turbine nautis lenius aspirans aura secunda uenit, iam prece Pollucis, iam Castoris imploratu, tale fuit n.o.bis Allius auxilium.

is clausum lato patefecit limite campum, isque domum n.o.bis isque dedit dominam, ad quam communes exerceremus amores, quo mea se molli candida diua pede intulit et trito fulgentem in limine plantam innixsa arguta const.i.tuit solea.

coniugis ut quondam flagrans aduenit amore Protesilaeam Laudamia domum inceptam frustra, nondum c.u.m sanguine sacro hostia caelestis pacifica.s.set heros.

nil mihi tam ualde placeat, Ramnusia uirgo, quod temere inuitis suscipiatur heris.

quam ieiuna pium desideret ara cruorem, docta est amisso Laudamia uiro, coniugis ante coacta noui dimittere collum, quam ueniens una atque altera rursus hiems noctibus in longis auidum satura.s.set amorem, posset ut abrupto uiuere coniugio, quod scibant Parcae non longo tempore abisse, si miles muros isset ad Iliacos.

nam tum Helenae raptu primores Argiuorum coeperat ad sese Troia ciere uiros, Troia (nefas) commune sepulcrum Asiae Europaeque, Troia uirum et uirtutum omnium acerba cinis quaene etiam nostro letum miserabile fratri attulit. ei misero frater adempte mihi, ei misero fratri iucundum lumen ademptum, tec.u.m una tota est nostra sepulta domus, omnia tec.u.m una perierunt gaudia nostra, quae tuus in uita dulcis alebat amor.

quem nunc tam longe non inter nota sepulcra nec prope cognatos compositum cineris, sed Troia obscena, Troia infelice sepultum detinet extremo terra aliena solo: ad quam tum properans fertur simul undique p.u.b.es Graeca penetralis deseruisse focos, ne Paris abducta gauisus libera moecha otia pacato degeret in thalamo.

quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia, ereptum est uita dulcius atque anima coniugium: tanto te absorbens uertice amoris aestus in abruptum detulerat barathrum, quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum siccare emulsa pingue palude solum, quod quondam caesis montis fodisse medullis audit falsiparens Amphitryoniades, tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta perculit imperio deterioris heri, pluribus ut caeli tereretur ianua diuis, Hebe nec longa uirginitate foret.

sed tuus altus amor barathro fuit altior illo, qui tamen indomitam ferre iugum docuit.

nam neque tam carum confecto aetate parenti una caput seri nata nepotis alit, qui c.u.m diuitiis uix tandem inuentus auitis nomen testatas intulit in tabulas, impia derisi gentilis gaudia tollens, suscitat a cano uolturium capiti: nec tantum niueo gauisa est ulla columbo compar, quae multo dicitur improbius oscula mordenti semper decerpere rostro, quam c.u.m praecipue multiuola est mulier.

sed tu horum magnos uicisti sola furores, ut semel es flauo conciliata uiro.

aut nihil aut paulo cui tum concedere digna lux mea se nostrum contulit in gremium, quam circ.u.mcursans hinc illinc saepe Cupido fulgebat crocina candidus in tunica.

quae tamen etsi uno non est contenta Catullo, rara uerecundae furta feremus herae.

ne nimium simus stultorum more molesti, saepe etiam Iuno, maxima caelicolum, coniugis in culpa flagrantem contudit iram, noscens omniuoli plurima facta Iouis.

nec tamen illa mihi dexstra depacta paterna fraglantem a.s.syrio uenit odore domum, sed furtiua dedit mira munuscula nocte, ipsius ex ipso dempta uiri gremio.

quare illud satis est, si n.o.bis is datur unis quem lapide illa diem candidiore notat.

hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus pro multis, Alli, redditur officiis, ne uestrum scabra tangat rubigine nomen haec atque illa dies atque alia atque alia.

huc addent diui quam plurima, quae Themis olim antiquis solita est munera ferre piis.

seitis felices et tu simul et tua uita, et domus in qua olim lusimus et domina, et qui principio n.o.bis te tradidit Afer, a quo sunt primo mi omnia nata bona, et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est, lux mea, qua uiua uiuere dulce mihi est.

_100. At the Tomb of his Brother_

MVLTAS per gentis et multa per aequora uectus aduenio has miseras, frater, ad inferias: ut te postremo donarem munere mortis et mutam nequiquam alloquerer cinerem.

quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum, heu miser indigne frater adempte mihi, nunc tamen interea haec prisco quae more parentum tradita sunt tristi munere ad inferias, accipe fraterno multum manantia fletu, atque in perpetuum, frater, aue atque uale.

_101. To Calvus: on the Death of Quintilia_

SI quicquam mutis gratum acceptumue sepulcris accidere a nostro, Calue, dolore potest, quom desiderio ueteres renouamus amores atque olim amissas flemus amicitias, certe non tanto mors immatura dolorei'st Quintiliae, quantum gaudet amore tuo.

_102. Nothing to do_

OTIVM, Catulle, tibi molestum est: otio exsultas nimiumque gestis: otium et reges prius et beatas perdidit urbes.