Selections from Viri Romae Part 33

99.8: #Tullio . . . interdiceretur#: lit., 'that a ban should be laid on Tullius in respect of fire and water,' i.e. that he should be outlawed, and every one forbidden to aid him, even with the necessaries of life.

100.1: #Obviam . . . est#: 'all went to meet him.'

100.2: 'trouble.'

100.3: 'strove.'

100.4: 'cherished,' 'supported.'

100.5: The reference is to the Second Triumvirate.

100.6: #transversis itineribus#: i.e. by out of the way paths.

100.7: #modo . . . modo#: 'now . . . now.'

100.8: 'disgust.'

100.9: 'litter,' 'sedan chair.'

100.10: 'leaning out'; sc. _ei_, dat. of disadvantage with #praecisum est#.

100.11: 'neck.'

101.1: #plus . . . scribendo#: 'he devoted more of his time to practical affairs than to literature.'

101.2: 'sorrow.'

101.3: #etiam otiosus#: 'even though at ease,' i.e. not burdened with official duties. #otiosus# here, as often = _privatus_.

101.4: 'benefit.'

101.5: 'eloquence.' Sc. #Latinae#, to be derived from #Latinarum#.

101.6: 'became.'

101.7: #ex . . . oportere#: we should say, 'of two evils choose the less.'

101.8: 'extract'; lit., 'pluck.'

101.9: 'wittily.'

101.10: 'son-in-law.'

101.11: On this day the consuls went out of office.

101.12: 'wondrous.'

101.13: causal subjunctive.]

#XXIX. Marcus Brutus# [[stripped text]]

M. Brutus, ex illa gente, quae Roma Tarquinios eiecerat, oriundus, Athenis philosophiam, Rhodi eloquentiam didicit. Eius pater, qui Sullae partibus adversabatur, iussu Pompei interfectus erat, unde Brutus c.u.m eo graves gesserat simultates. Bello tamen civili Pompei causam, quod iustior videretur, secutus dolorem suum rei publicae utilitati posthabuit. Victo Pompeio Brutus a Caesare servatus est et praetor etiam factus. Postea vero, c.u.m Caesar superbia elatus senatum contemnere et regnum adfectare coep.i.s.set, populus, praesenti statu haud laetus, vindicem libertatis requirebat. Subscripsere quidam L. Bruti statuae: "Utinam viveres!" Item ipsius Caesaris statuae: "Brutus, quia reges eiecit, primus consul factus est; hic, quia consules eiecit, postremo rex factus est." Inscriptum quoque est M. Bruti praetoris tribunali: "Dormis, Brute!"

Cognita populi Romani voluntate, Brutus adversus Caesarem conspiravit.

Pridie quam Caesar est occisus, Porcia, Bruti uxor, Catonis filia, consilii conscia, egresso cubiculum Bruto, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum revocatus obiurgare eam coepit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia "Non est" inquit "hoc temerarium factum meum, sed in tali statu nostro mei erga te amoris certissimum indicium. Experiri enim volui, si tibi propositum ex sententia parum cessisset, quam aequo animo me ferro essem interemptura." Quibus verbis auditis Brutus ad caelum ma.n.u.s et oculos sustulisse dicitur et exclamavisse: "Utinam dignus tali coniuge maritus videri possem!"

Interfecto Caesare, c.u.m Antonius vestem eius sanguinolentam ostentans populum veluti furore quodam adversus coniuratos inflamma.s.set, Brutus in Macedoniam concessit ibique apud urbem Philippos adversus Antonium et Octavianum dimicavit. Victus acie, c.u.m in tumulum se nocte recep.i.s.set, audita Ca.s.sii morte, ne in hostium ma.n.u.s veniret, uni ex comitibus latus transfodiendum praebuit. Antonius Bruti corpus liberto suo sepeliendum tradidit, quoque honoratius cremaretur, inici ei suum paludamentum iussit, iacentem non hostem, sed civem deposito existimans odio. c.u.mque interceptum a liberto paludamentum comperisset, ira percitus protinus in eum animadvert.i.t, praefatus: "Quid? tu ignorasti cuius tibi viri sepulturam commisissem?" Non eadem fuit Octaviani erga Brutum moderatio, is enim avulsum Bruti caput Romam misit, ut Gai Caesaris statuae subiceretur. Porcia c.u.m victum et interemptum virum suum cognovisset, quia ferrum non dabatur, ardentes ore carbones hausit, virilem patris exitum mulier imitata novo mortis genere.

[[102]]

#XXIX. Marcus Brutus# [[as printed]]

[Ill.u.s.tration: BRUTUS]

M. Brutus, ex illa gente, quae Roma Tarquinios eiecerat, oriundus,[1] Athenis philosophiam, Rhodi eloquentiam didicit. Eius pater, qui Sullae partibus adversabatur, iussu Pompei interfectus erat, unde Brutus c.u.m eo graves gesserat[2] {5} simultates. Bello tamen civili Pompei causam, quod iustior videretur, secutus dolorem suum rei publicae utilitati posthabuit. Victo Pompeio Brutus a Caesare servatus est et praetor etiam factus. Postea vero, c.u.m Caesar superbia elatus senatum {10} contemnere et regnum adfectare[3] coep.i.s.set, populus, praesenti statu haud laetus, vindicem[4] libertatis requirebat. Subscripsere quidam L. Bruti[5] statuae: "Utinam[6] viveres!" Item ipsius Caesaris statuae: "Brutus, quia reges eiecit, primus consul factus {14} est; hic, quia consules eiecit, postremo rex factus est." Inscriptum quoque est M. Bruti praetoris tribunali: "Dormis,[7] Brute!"

Cognita populi Romani voluntate, Brutus adversus Caesarem conspiravit. Pridie quam Caesar est occisus, Porcia, Bruti uxor, Catonis filia, consilii[8] conscia, egresso cubiculum[9] Bruto, {19} cultellum[10] tonsorium quasi unguium[11] resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum[12]

in cubiculum revocatus obiurgare[13] eam coepit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia "Non est" inquit "hoc temerarium[14] factum meum, sed in tali statu nostro mei erga te amoris certissimum indicium. Experiri enim volui, si[15] {25} [[103]]

tibi propositum ex sententia parum cessisset, quam aequo animo me ferro essem interemptura." Quibus verbis auditis Brutus ad caelum ma.n.u.s et oculos sustulisse dicitur et exclamavisse: "Utinam dignus tali coniuge maritus videri possem!"

Interfecto Caesare, c.u.m Antonius vestem eius sanguinolentam[1] {30} ostentans populum veluti furore quodam adversus coniuratos inflamma.s.set, Brutus in Macedoniam concessit ibique apud urbem Philippos adversus Antonium et Octavianum dimicavit. Victus acie, c.u.m in tumulum[2] se nocte recep.i.s.set, audita Ca.s.sii morte, ne in hostium ma.n.u.s veniret, uni ex comitibus latus transfodiendum praebuit. Antonius Bruti corpus liberto suo sepeliendum[3] {36} tradidit, quoque[4] honoratius cremaretur, inici ei suum paludamentum[5] iussit, iacentem[6] non hostem, sed civem deposito existimans odio. c.u.mque interceptum a liberto paludamentum comperisset, ira percitus[7] protinus in eum animadvert.i.t, praefatus: "Quid? tu ignorasti cuius tibi viri sepulturam commisissem?" {41} Non eadem fuit Octaviani erga Brutum moderatio, is enim avulsum[8] Bruti caput Romam misit, ut Gai Caesaris statuae subiceretur. Porcia c.u.m victum et interemptum virum suum cognovisset, quia ferrum non dabatur, ardentes ore carbones[9] {45} hausit, virilem patris[10] exitum mulier[11] imitata novo mortis genere.

[Footnotes: XXIX (pages 102-103)

102.1: = _ortus, natus_.

102.2: _simultates gerere_ = 'to carry on a feud.'

102.3: 'to aim at.'

102.4: 'champion.'

102.5: The Brutus of selection IX.

102.6: #Utinam viveres!# 'O that you were yet alive.' The subjunctive here expresses a wish or prayer; cf. l. 29.

102.7: 'you're fast asleep.'

102.8: #consilii conscia#: 'who was aware of,' etc.

102.9: 'sleeping-room.'

102.10: #cultellum tonsorium#: 'a barber's knife.'

102.11: 'nails.'

102.12: 'maids.'

102.13: 'scold.'

102.14: 'heedless,' 'random.'

102.15: #si . . . cessisset#: 'if your plan did not turn out according to your expectations.' Join with what follows.

103.1: 'b.l.o.o.d.y.'

103.2: 'hill.'

103.3: _sepelire_ = 'to dispose of a body,' whether by burial or by cremation.

103.4: #quoque# = 'and in order that.'

103.5: 'cloak.'

103.6: 'the dead man.'

103.7: 'thoroughly aroused.'

103.8: 'torn (from the body).'

103.9: 'coals.'

103.10: See Vocab., _Cato_.

103.11: 'woman though she was.']

#x.x.x. Octavia.n.u.s Caesar Augustus# [[stripped text]]

Octavia.n.u.s, Iuliae, Gai Caesaris sororis, nepos, quartum annum agens patrem amisit. Ab avunculo adoptatus profectum eum in Hispanias adversus Gnaei Pompei liberos secutus est. Deinde ab eo Apolloniam missus studiis vacavit. Utque primum occisum Caesarem heredemque se comperit, in urbem regressus hereditatem adiit, nomen Caesaris sumpsit conlectoque veteranorum exercitu opem Decimo Bruto tulit, qui ab Antonio Mutinae obsidebatur. c.u.m autem urbis aditu prohiberetur, ut Brutum de omnibus rebus certiorem faceret, primo litteras misit plumbeis laminis inscriptas, quas ad bracchium religatas urinatores Scultennam amnem transnantes ad Brutum deferebant. Quin et avibus internuntiis utebatur.

Columbis enim, quas inclusas ante fame adfecerat, epistulas ad collum religabat easque a proximo moenibus loco emittebat. Illae, lucis cibique avidae, altissima aedificiorum petentes excipiebantur a Decimo Bruto, qui eo modo de omnibus rebus certior fiebat, utique postquam disposito quibusdam locis cibo columbas illuc devolare inst.i.tuerat.

Bellum Mutinense Octavia.n.u.s duobus proeliis confecit, quorum in altero non ducis modo, sed militis etiam functus est officio atque in media dimicatione, aquilifero legionis suae graviter saucio, aquilam umeris subisse diuque fertur porta.s.se. Postea reconciliata c.u.m Antonio gratiaiunctisque c.u.m eo copiis, ut Gai Caesaris necem ulcisceretur, ad urbem hostiliter accessit misitque qui nomine exercitus sibi consulatum deposcerent. Cunctante senatu centurio, princeps legationis, reiecto sagulo, ostendens gladii capulum non dubitavit in Curia dicere: "Hic faciet, si vos non feceritis."

Ita c.u.m Octavia.n.u.s vicesimo aetatis anno consulatum invasisset, pacem fecit c.u.m Antonio et Lepido, ita ut triumviri rei publicae const.i.tuendae per quinquennium essent ipse et Lepidus et Antonius, et ut suos quisque inimicos proscriberent. Quae proscriptio Sullana longe crudelior fuit.

Exstant autem ex ea multa vel extremae impietatis vel mirae fidei ac constantiae exempla. T. Toranius, triumvirorum partes secutus, proscripti patris sui, praetorii et ornati viri, latebras, aetatem notasque corporis, quibus agnosci posset, centurionibus edidit, qui eum persecuti sunt. Alius quidam c.u.m proscriptum se cognovisset, ad clientem suum confugit; sed filius eius per ipsa vestigia patris militibus ductis occidendum eum in conspectu suo obiecit.

c.u.m C. Plotius Plancus a triumviris proscriptus in regione Salernitana lateret, servi eius, comprehensi multumque ac diu torti, negabant se scire ubi dominus esset. Non sustinuit deinde Plancus tam fideles tamque boni exempli servos ulterius cruciari; sed processit in medium iugulumque gladiis militum obiecit. Senatoris cuiusdam servus c.u.m ad dominum proscriptum occidendum milites advenisse cognosset, commutata c.u.m eo veste, permutato etiam anulo, illum postico clam emisit, se autem in cubiculum ad lectulum recepit et ut dominum occidi pa.s.sus est.

"Quanti viri est" addit Seneca, "c.u.m praemia proditionis ingentia ostendantur, praemium fidei mortem concupiscere!"

Octavia.n.u.s deinde M. Brutum, interfectorem Caesaris, bello persecutus id bellum, quamquam invalidus atque aeger, duplici proelio transegit; quorum priore castris exutus vix fuga evasit. Victor acerbissime se gessit: in n.o.bilissimum quemque captivum non sine verborum contumelia saeviit. Uni suppliciter sepulturam precanti respondisse dicitur iam istam in volucrum fore potestate. Alios, patrem et filium, pro vita rogantes sortiri fertur iussisse ut alterutri concederetur, ac c.u.m, patre quia se obtulerat occiso, filius quoque voluntaria occubuisset nece, specta.s.se utrumque morientem. Orare veniam vel excusare se conantibus, una voce occurrebat moriendum esse. Scribunt quidam trecentos ex dediticiis electos ad aram divo Iulio exstructam Idibus Martiis hostiarum more mactatos.

Abalienatus postea est ab Antonio, quod is, repudiata Octavia sorore, Cleopatram, Aegypti reginam, duxisset uxorem: quae quidem mulier c.u.m Antonio luxu et deliciis certabat. Una se cena centies sestertium absumpturam aliquando dixerat. Cupiebat discere Antonius, sed fieri posse non arbitrabatur. Postero igitur die magnificam alias cenam, sed cottidianam Antonio apposuit inridenti, quod promisso stare non potuisset. At illa inferri mensam secundam iussit. Ex praecepto ministri unum tantum vas ante eam posuere aceti, cuius asperitas visque margaritas resolvit. Exspectante igitur Antonio quidnam esset actura, margaritam, quam auribus gerebat, detraxit et aceto liquefactam absorbuit. Victum Antonium omnes, qui aderant, p.r.o.nuntiaverunt.

Octavia.n.u.s c.u.m Antonio apud Actium, qui locus est in Epiro, navali proelio dimicavit. Victum et fugientem persecutus Aegyptum petiit, et Alexandream, quo Antonius c.u.m Cleopatra confugerat, obsedit. Antonius in ultima rerum desperatione, c.u.m habitu regis in solio regali sedisset, mortem sibi ipse conscivit. Cleopatra, quam Octavia.n.u.s, Alexandrea in potestatem redacta, magno opere cupiebat vivam comprehendi triumphoque servari, aspidem sibi adferendam curavit eiusque morsu periit.

Cleopatrae mortuae communem c.u.m Antonio sepulturam tribuit.