The Principal Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation Volume Viii Part 18

Praeterea, iuxta palatii ambitum, habetur grandis parci s.p.a.ciamentum, diuersi generis arboribus repletum, fructus ferentibus varios, et n.o.bis inuisos, et in parte media, aula super excelsum collem de tam mira et pulchra structura, vt eius n.o.bilitas de facili ad praesens, non possit describi. Et vndique, par collis gyrum aquae fossatum profundum, et latum vltra quod pons vnicus ducit ad collem. Atque ex duobus montis lateribus, stagnum c.u.m diuersorum copia piscium, et volucrum indomitarum, vt aucarum, anatum, cignorum, ciconiarum, ardearum, et collectorum in magna pluralitate, nec non et per parc.u.m, multae syluestres bestiae, et bestiolae quatenus per aulae fenestras possit Dominus pro solatio respicere volucrum aucupationes, bestiarum venationes, et piscium captiones.

Et hoc proculdubio sciendum, qud in nostris partibus rara sint oppida c.u.m pluribus mansionibus, quam in isto palatio continentur.

Tota aestate moratur in India terra frigidissima, in hyeme in Cambalu.

Odericus.

Praeter palatium hoc in Caydo, habet Imperator similiter tria: vnum in ciuitate Sadus, versus Septentrionem, vbi competens est frigus, ibi moratur in aestate. Cambalu, vbi competens calor, ibi moratur hyeme. Tertium in ciuitate Iongh, in quo et in isto Caydo, vt saepius seruat sedem, e qud in istis est aer magis temperatus, quamuis semper calidus videtur Nostratibus.

The English Version.

In this cytee is the Sege of the grete Cane in a fulle gret palays, and the most pa.s.synge fair in alle the world: of the whiche the walles ben in circuyt more than 2 myle: and within the walles, it is alle fulle of other palays. And in the gardyn of the grete palays, there is a gret hille, upon the whiche there is another palays; and it is the most fair and the most riche, that ony man may devyse. And all aboute the palays and the hille, ben many trees, berynge many dyverse frutes. And alle aboute that hille, ben dyches grete and depe: and besyde hem, ben grete vyneres, on that o part and on that other. And there is a fulle fair brigge to pa.s.se over the dyches. And in theise vyneres, ben so many wylde gees and gandres and wylde dokes and swannes and heirouns, that it is with outen nombre. And alle aboute theise dyches and vyneres, is the grete gardyn, fulle of wylde bestes; so that, whan the gret Cane wil have ony desport on that, to taken ony of tho wylde bestes or of the foules, he wil lete chace hem and taken hem at the wyndowes, with outen goynge out of his chambre. This palays, where his sege is, is bothe gret and pa.s.synge fair. And with in the palays, in the halle, there ben 24 pyleres of fyn gold: and alle the walles ben covered with inne, of rede skynnes of bestes, that men clepen panteres; that ben faire bestes, and well smellyng: so that for the swete odour of tho skynnes, non evylle ayr may entre in to the palays. Tho skynnes ben als rede as blode, and thei schynen so brighte azen the sonne, that unethes no man may beholden hem. And many folk worschipen tho bestes, whan thei meeten hem first at morwe, for here gret vertue and for the G.o.de smelle that thei han: and tho skynnes thei preysen more than thoughe thei were plate of fyn gold. And in the myddes of this palays is the mountour for the grete Cane, that is alle wrought of gold and of precyous stones and grete perles: and at 4 corneres of the mountour, been 4 serpentes of gold: and alle aboute ther is y made large nettes of sylk, and gold and grete perles hangynge alle aboute the mountour. And undre the mountour, ben condytes of beverage, that thei drynken in the emperours court. And besyde the condytes, ben many vesselles of gold, be the whiche, thei that ben of houshold, drynken at the condyt. And the halle of the palays is fulle n.o.belyche arrayed, and fulle merveylleousely atyred on all parteys, in alle thinges, that men apparayle with ony halle. And first, at the chief of the halle, is the emperours throne, fulle highe, where he syttethe at the mete: and that is of fyn precyouse stones, bordured alle aboute with pured gold and precyous stones and grete perles. And the grees, that he gothe up to the table, ben of precyous stones, medled with gold. And at the left syde of the emperoures sege, is the sege of his firste wif, o degree lowere than the emperour: and it is of jaspere, bordured with gold and preciouse stones. And the sege of his seconde wif is also another sege, more lowere than his firste wif: and it is also of jaspere, bordured with gold, as that other is. And the sege of the thridde wif is also more lowe, be a degree, than the seconde wif.

For he hathe alweys 3 wifes with him, where that evere he be. And aftre his wyfes, on the same syde, sytten the ladyes of his lynage, zit lowere, aftre that thei ben of estate. And alle tho that ben maryed, han a countrefete, made lyche a mannes foot, upon here hedes, a cubyte long, alle wrought with grete perles, fyne and oryent, and aboven, made with pec.o.kes fedres and of other schynynge fedres; and that stont upon here hedes, like a crest, in tokene that thei ben undre mannes fote and undre subiectioun of man. And thei that ben unmaryed, han none suche. And aftre, at the right syde of the Emperour, first syttethe his eldest sone, that schalle regne aftre him: and he syttethe also o degree lowere than the emperour, in suche manere of seges, as don the emperesses. And aftre him, sytten other grete lordes of his lynage, every of hem a Degree lowere than other, as thei ben of estate.

And the emperour hathe his table allone be him self, that is of gold, and of precious stones, or of cristalle, bordured with gold, and fulle of precious stones or of amatystes or of lignum aloes, that comethe out of paradys, or of ivory, bounden or bordured with gold. And everyche of his wyfes hathe also hire table be hire self. And his eldest sone, and the other lordes also, and the ladyes, and alle that sitten with the emperour, han tables allone be hem self, fulle riche. And there nys no table, but that it is worthe an huge tresour of G.o.de. And undre the emperoures table, sitten 4 clerkes, that writen alle, that the emperour seythe, be it good, be it evylle. For alle that he seythe, moste ben holden; for he may not chaungen his word, ne revoke it. At grete solempne festes, before the emperoures table, men bryngen grete tables of gold, and there on ben pec.o.kes of gold, and many other maner of dyverse foules, alle of gold, and richely wrought and enameled; and men maken hem dauncen and syngen, clappynge here wenges to gydere, and maken gret noyse: and where it be by craft or be nygromancye, I wot nere; but it is a G.o.de sight to beholde, and a fair; and it is gret marvayle how it may be. But I have the la.s.se marvaylle, be cause that thei ben the moste sotyle men in alle sciences and in alle craftes, that ben in the world. For of sotyltee and of malice and of fercastynge, thei pa.s.sen alle men undre hevene. And therfore thei seyn hem self, that thei seen with 2 eyen; and the Cristene men see but with on: be cause that thei ben more sotylle than thei. For alle other naciouns, thei seyn, ben but blynde in conynge and worchynge in comparisoun to hem. I did gret besynesse, for to have lerned that craft: but the maistre tolde me, that he had made a vow to his G.o.d, to teche it to no creature, but only to his eldeste sone. Also above the emperours table and the othere tables, and aboven a gret partie in the halle, is a vyne, made of fyn gold: and it spredethe alle aboute the halle; and it hath many cl.u.s.tres of grapes, somme white, somme grene, summe zalowe and somme rede and somme blake, alle of precious stones: the white ben of cristalle and of berylle and of iris; the zalowe ben of topazes; the rede ben of rubies, and of grenaz and of alabraundynes; the grene ben of emeraudes, of perydos and of crisolytes; and the blake ben of onichez and garantez. And thei ben alle so propurlyche made, that it semethe a verry vyne, berynge kyndely grapes. And before the emperoures table, stonden grete lordes, and riche barouns and othere, that serven the emperour at the mete. And no man is so hardy, to speke a word, but zif the emperour speke to him; but zif it be mynstrelles, that syngen songes, and tellen gestes or other desportes, to solace with the emperour.

And alle the vesselle, that men ben served with, in the halle or in chambres, ben of precious stones; and specially at grete tables; outher of jaspre or of cristalle or of amatystez or of fyn gold. And the cuppes ben of emeraudez and of saphires or of topazes, of perydoz, and of many other precyouse stones. Vesselle of sylver is there non: for thei telle no prys there of, to make no vesselle offe: but thei maken ther of grecynges and pileres and pawmentes, to halles and chambres. And before the halle dore, stonden manye barounes, and knyghtes clene armed, to kepe that no man entre, but zif it be the wille or the commandement of the emperour, or but zif thei ben servauntes or mynstralle of the houshold: and other non is not so hardy, to neighen nye the halle dore.

CAPVT. 35.

De quatuor solennitatibus, quas Magnus Can celebrat in anno.

Sciatis qud ego, meique sodales, pro fama magnificentiae huius Imperatoris, tradidimus nos stipendiarios esse in guerris, contra Regem Mangi praenominatum. Et fuimus apud ipsum 15. mensibus, et certe inuenimus mult maiorem partem hominum, in mediam partem n.o.bis non fuisse relatam: hominum (exceptis custodibus bestiarum et volucrum,) qui intra palatium certa gerunt ministeria est numerus decem c.u.man.

Nota. Traxi moram in Cambalu tribus annis: fratres nostri loc.u.m habent in Curia sua specialiter, et festis diebus statutis dant benedictionem, Odericus. Et quoniam Imperator habet satis plures quam decem mille Elephantes edomitos, et velut vltra numerum alias bestias, (quarum quaedam tenentur in caueis, stabulis mirabilibus, vel catenis) nec non et aues rapaces, et accipitres, falcones, ostrones, gryfandos gentiles, Laueroys, et Satyros, sed et auiculas loquentes, et papingos, et similes, aliasque cantantes: reputatur numerus hominum de istis curam et laborem gerentium, vltra s.e.x c.u.man, et praeterea iugiter ad Curiam equites c.u.m plenarijs armaturis, quinque c.u.man, et de peditibus c.u.m praeliandi armaturis, c.u.man decem. Sed et omnes de natione quacunque mundi venientes, qui petunt describi pro Curia recipiuntur. Sic enim iussit Imperator.

Habet et medicos Paganos viginti, et totidem Physicos, atque sine his Medicos Christianos ducentos, et totidem Physicos, quoniam iste Grand Can maiorem gerit confidentiam in Medicis Christianis, quam in suae propriae nationis medicis.

Hoc erg firmiter scias, quod de Curia Regis accipiunt necessaria sua iugiter vltra triginta c.u.man hominum, praeter expensas animalium et volucrum, c.u.m tamen in festis maioribus sint homines prope in duplo tanti.

Nec valet hic dominus defectum vllum pati pecuniae, e qud in terra sua non currit moneta de argento, vel auro, alioue metallo, sed tantum de corio vel papyro: horum enim forma denariorum signo Imperatoris impressorum preciatur minoris aut maioris valoris, secundum diuersitatem impressionis, qui per visitationem, detriti vel rupti, c.u.m ad Regis thesaurarios deferuntur, protinus dantur pro illis noui.

Quater in anno celebrat Imperator festiuitates solennes.

Primam de die propriae Natiuitatis.

Secundam de die suae primae praesentationis in eorum Templo, quod appellant Moseath, vbi et fit ijs, nescio quod genus circ.u.mcisionis.

Tertiam in thronizatione sui Idoli in Templo.

Quartam de die quo Idolum cepit dare responsum, seu facere diabolica mira.

Plures enim in anno non tenet solennitates, nisi si quando nuptias filij aut filiae celebrat.

Itaque in istis solennitatibus est populi mult.i.tudo absque numero, omnes tamen in ordine debito, et singuli intendentes proprio ministerio, nam ad hoc ordinandum, et disponendum, electa sunt quatuor Baronum n.o.bilium genera, ex quibus nonnulli sunt Reges, et alij Equites potentes, Duces, et Marchiones, omnes induti holosericis, quibus inserti c.u.m certa disseminatione sunt vbique preciosi lapides, mirae virtutis, et aurifigia speciosa, vt si quis in his partibus vnum de talibus haberet mutatorijs, dici non posset pauper im praediues. Et habet quodlibet millenariorum in his vestibus colorem sibi proprium: primum viridem, secundum vermiculum, tertium croceum, quartum purpureum, seu indic.u.m. Ergo in die solenni, dum de mane Maiestatis thronum conscenderit, veniunt se praesentari hoc modo Regi.

Ante primum millenarium procedit copiosa symphonia dulcis chordarum, sicut de violis, cytharis, lyris, et psalterijs, non autem de tubis aut tympanis: et praecedunt Baronis per transuersum Aulae coram residente Domino ordinate bini, et bini sub silentio, ferentes ambabus manibus ante pectus tabulam de Iaspide, ebore, christallo, pyropo, vel Haematisto, et ante faciem throni inclinant se Imperatori profunde.

Illisque pertranseuntibus, succedit simili modo millenarius secundus, et tertius, atque quartus, nec auditur a quoquam vnic.u.m verb.u.m. Hac praesentatione c.u.m debita maturitate perfecta, resident in ba.s.so a latere throni ad proprias mensas, multi Philosophi, seu Artistae, sicut de Astronomia, Geomantia, Pyromantia, Hydromantia, Chiromantia, Necromantia, auguriis, ac aruspiciis, et huiusmodi, tenentes coram instrumenta suae artis, alii Astrolabium, et Sphaeras de auro, alii in aureis vasis arenam, prunas ardentes, aquam, vinum, oleum, et caluarias mortuorum, loquentes et respondentes, nec non de auro horologia ad minus duo: et ad cunctas horas secundum cursum horologiorum innuunt Philosophi seruis sibi ad hoc deputatis, vt faciant praestari auditum per aulam, quorum vnus aut duo conscendentes scallum, alta voce proclamant, audite, auscultate, et omnibus intendentibus dicit Philosophorum vnus: Quilibet nunc faciat reuerentiam Imperatori, qui est filius Dei excelsi, Dominus et superior omnium Dominorum Mundi, quia ecce haec est hora. Et mox singuli in aula inclinato corpore et capite se inclinant maiestati manentes accliui, donec idem philosophus dicat, leuate. Atque protinus super hoc factum, Musici suis instrumentis, suauem personant melodiam.

Postea ad aliquantam moram simili modo dicit alias philosophorum, minimus digitus in aure: et ecce hoc omnes faciunt, donec dicat, sufficit: sic in aliam horam, seu moram dicit, ma.n.u.s vestra super os, et postea ma.n.u.s super caput. Atque in hunc modum iuxta temporis cursum imponunt facienda signa diuersa. Innuunt in eis latere magna mysteria, et quodlibet horum factorum melodia terminat Musicorum. Et sciatis me quandoque in tempore opportuno ab eis interroga.s.se de his signis, qui responderunt qud inclinare caput Domino ad illius horae momentum, foret confirmatio omnibus diebus vitae suae, ad obediendum ipsi et fidelitatem obseruandam imperio, nec posse corrumpi promissionibus siue donis, quodque digitum in auricula imponere, obturatio est auditus contra omnia Imperatori, et Imperio contraria. Et sic de singulis factis singula mysteria confingentes decipiunt audientes: horum itaque fraudulento ingenio, iste Grand Can festiuatus, non nisi ad talium iudicium parari permitt.i.t cibaria, aut fieri indumenta pro suo corpore.

Dura autem est visum Curiae gubernatoribus satis de praedictis auditum, faciunt proclamatores silentium imperari, et incipit fieri offerenda Imperatori hoc modo. Intrant omnes qui sunt de cognatione Imperatoris Barones adornati n.o.bilissime pro cuiusque decentia balteis, et indumentis, quorum primus c.u.m resonante symphonia praemitt.i.t ad oblationem quotquot valet de dextrarijs albis, et inclinans ante thronum pertransit, atque per eundem modum singuli Baronum offerentes aliquid dignum iocale inclinant transeuntes, silentio firme seruato. Post hos intrantes simili modo praelati et Abbates, de iurisdictionibus et religionibus Paganorum offerunt singuli pro suo statu se reuerenter inclinantes maiestati, et maior praelatorum benedicit Regi, et suis ac Curiae quadam suae legis oratione.

Deinde introduc.u.n.tur elephantes, leones, pardi, simiae, marmotae, et diuersae bestiae, quarum ductores singuli transeuntes inclinant reuerenter, et intente. Postrem afferuntur aquilae, struthiones, gryphandi, accipitres, et papingi, c.u.m diuersis auibus et auiculis, nec non serpentes ac pisces, quorum port.i.tores inclinant profunde, quoniam dic.u.n.t omnes terrenas creaturas debere adorationem Imperatori Grand Can filio Dei excelsi: et his perfectis,

Musicae Camenae persoluunt debita plene.

Nos igitur intendamus hoc loco quaeso quomodo veraciter Pagani in tenebris ambulant: diabolica inuolutione mens eorum obtenebrata non videt quomod, c.u.m Imperator sit h.o.m.o mortalis nuper natus, et similiter sicut illi infirmitate circundatus, atque in breui c.u.m ipsis moriturus, quem etiam non dubitant sub Deo, clamant eum non Deum, sed Dei filium, vbi vtique prorsus ignorant illum non esse laudandum, nec adorandum, sed eum non intendunt alium filium, filium increatum et connaturalem, qui et ipsos et eum creauit, solum superlaudabilem in secula.

Et hoc alto corde considerantes, laudemus, adoremus, glorificemus, et superexaltemus totis viribus Deum, qui nos filios lucis esse voluit, et salutis, nasci, baptizari, educari, erudiri sub sinceritate fidei Christianae, excluso schismate et errore, atque sub inst.i.tuto sacrosanctae matris Ecclesiae, in qua sola pene ab omni circ.u.mferentia orbis terrae fides, quae saluat, et per dilectionem operatur nunc remansit.

Et oremus instanter pro ipsis Paganis, vt agnita veritatis luce videre possint qu ambulant, vt perueniant ad Iesum Christuro coaequalem Dei filium, atque in ipso, et per ipsum laudare et adorare solum vnum verum Deum.

CAPVT. 36.

De ludis et praestigijs in suo festo, et de suo comitatu.

Celebrato post hoc prandio satis morose, quia nunquam est vltra semel edendum in die, de quo et eius administratione nunc longum est scribere, adsunt gesticulatores, mira visu, suauiaque auditu pedibus, manibus, brachijs, humeris, capitibus, et toto corpore, ac ad singulos gestus, correspondentes debito vocis sono. Et semper finem horum mirabilium cantilena subsequitur musicorum. Ex hoc ioculatores praest sunt, et Magi, qui suis incantationibus praestant praestigia multa.

Imprimis faciunt videri Solem et Lunam, oriendo, descendendo consuetum diei intra Basilicam peragere cursum, c.u.m tanta nimietate splendoris, vt vix se inuicem homines valeant recognoscere prae fulgore, dicentes et mentientes, Solem et Lunam coeli hanc mittere reuerentiam Imperatori.

Hinc pari ludo comparent speciosae puellae ducere semitas et ch.o.r.eas, n.o.bili gestu n.o.bilissimum ferre poculum lactis equarum in aureis vasis, de quo, ponentes se in genibus, tradunt potum dominis et dominabus.

Tunc portantur et milites in equis, et armis quoque pleni atque parati, qui feruentibus sonipedibus se inuicem cuspidibus ad fragorem magnum configentes lanceas comminuunt, et fragmenta per mensas, et pauimenta discurrunt. Ac deinde fantastice venantur per aulam, c.u.m canibus et papionibus, ad ceruos, lupos, vrsos, et apros, ad lepores, et marmotas. Quae singula c.u.m ad horam pascant vana delectatione sensus corporeos, miseriam tamen inserunt piae menti, qud tot et tanti homines, neglecta prorsus animi salute, his diabolicis operationibus se dederunt in toto. Nam cert non ita sine daemonum consolatione et familiaritate praemissa confingi dicerem.

Nota: a Cambalu ad viginti dietas, est pulchrum nemus girans octo dietas in circuitu, in quo sunt omnia genera animalium: custodes habet circa eum.

Triennio vel quadriennio visitat illud Imperator, et c.u.m multa gente nemus circ.u.mdat, canes emittuntur et aues, c.u.m multo clamore, et feras congregant in medio nemoris, ad planiciem sibi sitam. Tunc Imperator prius iacit quinque sagittas, postea alij: tunc Imperator dicit, Eya, hoc est, mina bestijs, et sicut quilibet capit sagittam suam signatam, percussam, aliis recedentibus ad sua loca. Odericus.

Praeterea ante Imperatoris mensam eriguntur tabulae latae aureae c.u.m sculptis, ac si viuerent, imaginibus gallorum, pauonum ac diuersarum volucrum artificiose, quas praestigiator facit pro libitu sine apprehensione ma.n.u.s ire, tripudiare, chorizare, tremere, compugnare, bibere, manducare, sed et cantare: quod quidem inter caetera mihi videbatur mirabilius et aspectu delectabilius. Nullus istud plene intueri potuit, nisi qui erat in throno vel circa: et me oportet hoc loco fateri stult.i.tiam propriam, qud hac delectatione tractus, magnam adhibui apud Artistam diligentiam, verbis blandis, et quibuscunque munusculis, ac melioribus promissis, quod de tali mihi traderet artem, qui sagax simul et fallax imprimis, spem meam trahebat sponsionum funibus: sed at vltimum penitus abscindebat, dicens se vouisse Deo immortali, ne cuiquam doceret nisi proprio filio seniori, ac per hoc me Deus ab illo malo conseruauit inuitum, et gratias nunc reddentem.

Certum est illic homines esse subtiles ad quasdam humanas artes, et ingeniosos ad fraudes super omnes, quas noui mundi partes, vnde et inter se dic.u.n.t prouerbium, se solos videre duobus oculis, et Christianos vno, caeteros autem homines caeecos: sed ment.i.tur iniquitas sibi, quoniam ipsi vident solo oculo terrena et transitoria, et nos Christiani duobus, quia c.u.m terrenis videmus spiritualia, et mansura: percussit enim Naas, [Marginal Note: I Sam. 11. 2.] id est, humani generis hostis c.u.m illis foedus, vt erueret omnibus oculos dextros, scilicet spirituales.

c.u.m itaque narrata de praemissis debeant sufficere, quando Imperator Grand Can de vno quatuor palatiorum ad aliud transire velit, vel forte gratia visitationis aut ardui negotii per Imperium de Regno ad Regnum tendit per comitatus, quatuor exercitibus ante et retr, et ex ambobus lateribus.

Primus exercitus praecedit personam Regis per vnam de suis dietis, vt semper in hospitium de quo recessit exercitus Rex intret nocte sequenti, et est hic primus comitatus descriptus, et statutus de numero quinquaginta c.u.man virorum, hoc est, quingentorum millium, semperque praeuisum, et prouisum est, vt inueniant necessaria in locis, vbi habent quiescere, vel tardare siue in hospitiis, siue in tentoriis.

Secundus et tertius comitatus sunt eiusdem numeri virorum c.u.m primo, quorum vnus ad dextram tendit Imperatoris, alius ad sinistrum in distantia ab ipso ad trium vel duarum leucarum.

Quartus autem qui maior est omnibus, subsequitur Imperatorem quasi ad spatium iactus balistae. Et ad hoc sciendum est, qud personae horum comitatuum sunt sigillatim, et summatim omnes descriptae, vt dum vna moritur vel recedit, protinus alia inscribatur, et numerus non minuatur. Ipse ver Imperator tendit residens in cella seu camera aedificata super currum grandem forma, fortem robore, n.o.bilem in structura, est cella de ligno Aloes optimi odoris, et parietes cellae operti in quibusdam locis laminis aureis, quae et ipsae distinguuntur gemmis variis, et margaritis.

Est autem currus quatuor rotarum duntaxat, quem trahunt quatuor Elephantes ad hoc curiose instructi, c.u.m quatuor hippis albis equae doctis et ipsi cooperti ditissimis tegumentis, ac praeter aurigas n.o.biliter indutos, qui currum cautissime duc.u.n.t, adsunt et quatuor de maioribus palatii Dominis, inde ad vehiculum habentes iugem curam, de minatione eius, et ne vltimo exercitu appropriet infra iactum (vt dixi) sagittae. Ipse autem interdum pro sodalitate iubet sec.u.m ascendere quam vult personam, sed minime vltra duos.

In cellae quoque culmine, quod aperiri valet et claudi, astant in pertica quatuor grifandi, vel ostiones. Odericus: duodecim Girfalcones, vt si forte Imperator in aere aquilam, vulturum, ardeam, vel collectorem cerneret, cit dimitteret istorum duas aut plures ad aucupandum.

Nota, per Dromedarios, et cursores, et veloces, qui de hospitio ad hospitium permutantur, scit de remotis noua. Cursor enim appropinquans cornu sonat, et tunc alius praeparat, et vlterius currit. Odericus.

Sciendumque tam primogenitum Regis, quam singulas de tribus vxoribus ducere similem apparatum in itinerando post ipsum; scilicet c.u.m quatuor comitatibus, ante, et retr, et a lateribus, sed in valde minori numero personarum pro placito, et in singulis curribus sequentibus se inuicem per vnam dietam.

Praemissa omnia sic fiunt, dum Imperatori tendendum est remote, alias autem minuuntur, et distinguuntur comitatus, iuxta quod decet, vt nonnunquam omnes Imperatores etiam c.u.m filio simul tendant, c.u.m vna comitatuum distinctione. Transeunte autem sic Imperatore per ciuitates et villas quilibet ante fores proprias praeparato igne iactat poluerem aromata redolentem, stans genibus flexis ad reuerentiam illi. Et sciatis vbi prope transitum illius habentur Christianae Abbatiae, quas olim const.i.tuit Dux Ogerus, exeunt obuiam illi in processione c.u.m vexillis, et sancta cruce, et aqua benedicta, et thuribulo, hymnum, Veni Creator spiritus decantantes.

Nota: Ego semel c.u.m Episcopo nostro, et alijs fratribus, uimus obuiam per duas dietas, et portaui thuribulum. Odericus. Quos ipse a remotis videns, consueuit ad se appellare, et ad crucem suum galeatum deponere, ac reuerenter nudo capite inclinare: et praelatus dicens super c.u.m aliquam orationem signat cruce, et aqua benedicta aspergit. Et quoniam necesse est, vt quisque extraneus ante Regem apparens, offerat ei aliquid, praelatus in disco praesentat ei fructus, et poma, vel pyra, et hoc in numero nouenario, (ratio ponitur primo capitullo proximo, quod iste numerus est plus caeteris acceptus,) de quibus Imperator vnum sibi sumens, reliqua tradit Dominis praesentibus: quo facto habent relligiosi recedere cit, ne opprimantur mult.i.tudine populi subsequentis.